Gibberellinler (GA), bitki gelişiminde kritik rol oynayan bir grup diterpen yapılı fitohormondur. İlk kez “Gibberella fujikuroi” adlı mantarın neden olduğu “foolish seedling” hastalığı ile keşfedilmişlerdir. Günümüzde en yaygın kullanılan formları GA₃ (gibberellic asit) ve GA₄/₇ kombinasyonudur. Bu hormonlar özellikle hücre uzaması, çiçeklenme, meyve gelişimi ve dormansi kırılması gibi süreçlerde etkilidir.
1.Biyosentez ve Taşınım
Gibberellinler, bitkide genellikle apikal meristemler, genç yapraklar ve embriyolu tohumlar gibi aktif bölünme gösteren dokularda sentezlenir. Floem ve ksilem yoluyla bitki içinde taşınarak hedef dokularda etki gösterirler.
2.Fizyolojik Görevleri
Hücre Uzaması ve Boy Artışı: GA, hücre duvarının gevşemesini sağlayarak hücrelerin uzunlamasına büyümesini teşvik eder. Bu da bitkinin boyunun uzamasını sağlar.
Çiçeklenme: Fotoperiyoda duyarlı bitkilerde GA uygulaması çiçeklenmeyi erkene çekebilir. Ayrıca bazı türlerde erkek çiçek sayısını artırır.
Meyve Gelişimi: Elma, üzüm ve turunçgillerde meyve iriliğini artırmak için kullanılır. Çekirdeksiz üzüm üretiminde vazgeçilmezdir.
Tohum Çimlenmesi: Dormansi halindeki tohumlarda ABA`nın etkisini baskılayarak çimlenmeyi tetikler. Arpa ve buğdayda bu etki oldukça belirgindir.
Soğuklama Yetersizliğinde Alternatif: Bazı meyve türlerinde (ör. şeftali) yeterli soğuklama olmadığında çiçek açmayı teşvik edebilir.
3.Uygulama Alanları ve Ticari Formlar
GA Formu Kullanım Amacı Ticari Ürünler
GA₃ Boy uzatma, meyve iriliği Progibb, Gibgro, Gibberellic Acid
GA₄/₇ Elmada meyve simetrisi, iriliği Promalin (GA₄/₇ + CK)
GA Karışımları Çiçeklenme ve meyve boyutunu birlikte artırmak Perlan, Revent, Regulex
4.Eksiklik ve Fazlalık Belirtileri
Eksiklik Durumunda:
Kısa internod aralıkları (bodur yapı)
Geç çiçeklenme
Çimlenme güçlüğü
Meyve iriliğinde azalma
Aşırı GA Uygulamasında:
Aşırı boylanma, vegetatif büyüme
Çiçeklenmede azalma
Düşük meyve tutumu
Düşük dayanıklılık (gevşek doku yapısı)
5.Elma Tarımında Özel Kullanımı
Elmada GA₄/₇, çiçek sonrası erken dönemde uygulandığında meyve iriliğini ve simetrisini artırır. Özellikle “Promalin” (GA₄/₇ + sitokinin) formu, Granny Smith, Fuji ve Pink Lady gibi ticari çeşitlerde yaygın şekilde kullanılır.
Döllenme sonrası yapılan GA uygulamaları, çekirdeksizleşmeyi teşvik etmeden meyve iriliğini artırmada başarı sağlar.
Sonuç
Gibberellinler, özellikle üretim odaklı tarımda verimi ve kaliteyi artırmak için kontrollü şekilde kullanılan güçlü bitki hormonlarıdır. Ancak uygulama zamanı, çeşide özgü dozaj ve fenolojik dönem uyumu titizlikle planlanmalıdır. Aksi halde, bitki fizyolojisinde dengesizlikler oluşabilir.
