Zeytin ağacı, zeytingiller (Oleaceae) familyasından, uzun ömürlü, kuraklığa dayanıklı ve hem tarımsal hem kültürel değeri yüksek olan Akdeniz kökenli bir meyve ağacıdır. Hem sofralık hem yağlık zeytin üretiminde kullanılır.
Botanik Özellikleri:
Özellik
Açıklama
Bilimsel Adı
Olea europaea
Aile
Oleaceae (Zeytingiller)
Menşei
Doğu Akdeniz – Anadolu – Mezopotamya
Bitki Tipi
Çok yıllık, her dem yeşil (her zaman yeşil kalan)
Yaprak
Karşılıklı dizilmiş, koyu yeşil, dar ve mızrak biçimli
Çiçek
Beyaz-krem renkli, küçük, salkım şeklinde; genellikle ilkbaharda açar
Meyve
Zeytin – olgunlaştıkça yeşilden mora, ardından siyaha döner
Kök Sistemi
Derin, yaygın ve kuvvetli
Boy
Doğal formda 4–10 m; budamayla form verilebilir
Ömür
100 yıldan fazla, bazıları 1000 yaşını geçmiştir
Zeytinin Kullanım Alanları:
Alan
Ürün/Kullanım
Gıda
Sofralık zeytin, zeytinyağı, ezme, zeytin sütü
Sağlık
Zeytinyağı cilt ve kalp-damar sağlığı için faydalıdır
Sanayi
Kozmetik, sabun, boya endüstrisi (zeytin çekirdeği, yağı vb.)
Tarım
Zeytin küspesi hayvan yemi ve toprak iyileştirici olarak kullanılır
Yetiştirme Koşulları:
Faktör
Açıklama
İklim
Akdeniz iklimi: sıcak, kurak yazlar – ılıman, yağışlı kışlar
Toprak
Kireçli, tınlı, iyi drene olan topraklar; pH 6–8.5
Su İsteği
Kuraklığa dayanıklı; fakat verimli üretim için sulama önerilir
Soğuk Toleransı
-7°C’ye kadar dayanabilir; genç ağaçlar daha hassastır
Don Riski
Özellikle çiçeklenme ve genç meyve döneminde zararlıdır
Dikkat Edilmesi Gerekenler:
Uyarı
Açıklama
Verime Yatma Süresi
Genellikle 4–6 yıl; aşılı fidanlar 3. yıldan itibaren ürün verebilir
Budama
Işık alımı ve havalanma için düzenli budama şarttır
Zararlı ve Hastalıklar
Zeytin sineği, halkalı leke, dal kanseri gibi sorunlara karşı önlem alınmalıdır
Türkiye’de Zeytin Üretimi:
Bölge
Özellikler
Ege Bölgesi
Türkiye`nin en büyük üretici bölgesi (örnek çeşitler: Ayvalık, Memecik)
Marmara
Özellikle Gemlik çeşidi ve sofralık zeytin üretimiyle öne çıkar
Akdeniz
Sıcak iklim avantajı; Uslu, Domat çeşitleri yaygın
Güneydoğu
Kilis Yağlık, Halhali gibi yerel dayanıklı çeşitler
Zeytin Ağacının Kültürel ve Tarihi Önemi:
Akdeniz kültürünün simgesidir.
Kur’an-ı Kerim, Tevrat ve İncil’de adı geçen kutsal ağaçlardan biridir.
Barış ve bereket sembolüdür (zeytin dalı – barış simgesi).
UNESCO tarafından zeytinyağı üretimi ve zeytin kültürü Somut Olmayan Kültürel Miras listesine alınmıştır.
