Ekşi Yonca (Oxalis spp.), üç yapraklı, genellikle kalp şeklinde yapraklara sahip, süs ve yer örtücü olarak yetiştirilen, bazı türleri yenilebilir olan çok yıllık bir bitkidir. Yaprakları gündüz açılıp gece kapanır; mor, yeşil ve alacalı renklerde türleri bulunur. Hafif ekşi tadı nedeniyle bu ismi almıştır.
Botanik Tanımı
Bilimsel Adı:Oxalis spp.
Ailesi: Oxalidaceae (Ekşiyoncagiller)
Yaygın Adları: Ekşi yonca, mor yonca, aşk çiçeği, şemsiye bitkisi
Tür Sayısı: Yaklaşık 500 tür – yaygın olanları Oxalis triangularis, Oxalis deppei, Oxalis corniculata
Morfolojik Özellikleri
Özellik
Açıklama
Yapraklar
Genellikle üç yapraklı (trifoliate), kalp veya ters yumurta şeklindedir. Gündüz açılır, gece kapanır (nyctinastic hareket).
Çiçekler
5 taç yapraklı, genellikle pembe, mor, sarı veya beyaz renktedir. Küçük ama yoğun şekilde açar.
Gövde
İnce, çoğunlukla toprak üstünde veya hafif toprak altında yayılır. Bazı türlerde yer altı yumruları bulunur.
Kök
Lifli kök sistemine sahiptir, bazı türlerde yumru ve rizomlar görülür.
Yetiştirme Amaçları
Süs Bitkisi: İç mekân ve balkonlarda saksı bitkisi olarak kullanılır. Özellikle Oxalis triangularis türü dekoratif yapraklarıyla öne çıkar.
Yer Örtücü: Bazı türler bahçelerde zemin kaplayıcı olarak kullanılır (örneğin Oxalis corniculata).
Yenilebilir Türler: Bazı türlerin yaprakları salatalarda kullanılır. Hafif ekşi tadı vardır (oksalik asit içerir – aşırı tüketilmemelidir).
Faydalı Bilgiler
Gündüz-gece yaprak hareketi (nyctinasty): Bitki biyolojik saatle senkronize şekilde gündüz yapraklarını açar, gece ise kapatır.
Fotosensitif Bitkidir: Işık yoğunluğuna göre yaprak pozisyonunu değiştirebilir.
Antioksidan içeriği: Bazı türleri tıbbi amaçlı halk arasında kullanılmaktadır (düşük dozlarda!).
Uyarılar
Oksalik asit içerir: Tadı ekşidir, ancak fazla tüketildiğinde böbrek taşı riski taşıyabilir.
Bazı türleri istilacı olabilir: Özellikle Oxalis corniculata, bahçelerde yayılıcı olabilir.
Ekşi Yonca Türkiye`de Üretimi
Yetiştiricilik Durumu
Türkiye`de ekşi yonca doğada bazı türleriyle kendiliğinden bulunabildiği gibi, süs bitkisi olarak özellikle saksılı ve iç mekân bitkisi olarak seralarda ve fidanlıklarda yetiştirilmektedir.
En çok üretilen türler:
Oxalis triangularis (mor yapraklı tür – iç mekân süs bitkisi olarak popüler)
Oxalis deppei (yeşil-kırmızı yapraklı – dört yapraklı tür)
Oxalis corniculata (bahçelerde ve doğada yaygın – sarı çiçekli tür)
Üretim Bölgeleri
Bölge
Öne Çıkan Özellikler
Marmara (Yalova, Bursa)
Sera üretimi yapan fidanlıkların yoğun olduğu bölge.
Ege (İzmir, Manisa)
Ilıman iklimi ve fide üretim merkezleri sayesinde üretime uygun.
Akdeniz (Antalya, Mersin)
Toptan süs bitkisi üretiminde lider konumda. Mor yapraklı türler burada ticari olarak yetiştiriliyor.
İç Anadolu ve Karadeniz
Genellikle doğada kendiliğinden çıkan türleri bulunur. Ticari üretim yaygın değildir.
Üretim Amaçları
Süs Bitkisi Olarak: Saksı içinde satılmak üzere; çiçekçiler, yapı marketler ve peyzaj firmaları için yetiştirilir.
Peyzaj Bitkisi Olarak: Yer örtücü olarak kullanımı artmaktadır.
Tohum ve yumru üretimi: Bazı üreticiler tohum ve yumru çoğaltımı yaparak ticarete sunar.
Pazar Durumu
Kategori
Bilgi
İç Pazar
Yerli türler ve ithal çeşitlerle karışık olarak çiçekçilerde ve online satışta bulunur.
İhracat
Sınırlıdır. Ancak bazı süs bitkisi firmaları yumru halinde ihraç etmektedir.
Talep Durumu
Son yıllarda iç mekân bitkilerine olan ilgiyle birlikte mor yapraklı türlerin popülaritesi artmıştır.
Üretim Zorlukları ve Öneriler
Yumru ve fide temini: Kaliteli yumru bulmak zaman zaman zor olabilir. İthalat gerekebilir.
Aşırı yayılma riski: Açık alanda yetiştirilen türlerde kontrolsüz yayılma olabilir.
Sera ortamı: Kış aylarında korunaklı ortam gerekebilir. Soğuğa hassas olan türler için ısıtmalı sera tavsiye edilir.
