Bilgi Bankası

Genel Bilgiler
Pyriproxyfen, böceklerde gençlik hormonu analoğu olarak görev yapan, sentetik bir insekt büyüme düzenleyicisi (IGR – Insect Growth Regulator) sınıfına ait aktif maddedir. Özellikle ergin öncesi evrelerde (yumurta ve larva/pupa dönemlerinde) etkili olur. Doğrudan öldürücü etkisi yoktur; böceklerin normal gelişimini bozarak olgunlaşmalarını engeller, üreme kapasitesini düşürür ve popülasyonun zamanla azalmasını sağlar.

1. Kimyasal Özellikler
Özellik Bilgi
Kimyasal Adı (IUPAC) 4-phenoxyphenyl (RS)-2-(2-pyridyloxy)propyl ether
CAS Numarası 95737-68-1
Moleküler Formül C₂₀H₁₉NO₃
Molekül Ağırlığı 321.37 g/mol
Fiziksel Form Beyaz-krem kristalimsi katı
Buhar Basıncı 1.9 × 10⁻³ Pa (25 °C)
Suda Çözünürlük 0.367 mg/L (25 °C)
Log Kow 5.37 (yüksek lipofilik)
Stabilite Nötr pH’da kararlı; ışığa karşı orta derecede stabil

2. Etki Mekanizması
Özellik Bilgi
IRAC Grubu 7C – Juvenil Hormon Analoğu
Hedef Mekanizma Böceklerin erginleşmesini engelleyerek üreme ve gelişim döngüsünü bozar.
Etkili Olduğu Evre Yumurta, larva, pupa; erginler üzerinde doğrudan öldürücü etkisi yoktur.
Etkisi Popülasyonun kademeli olarak çökmesine yol açar; dişilerde kısırlık, yumurta açılmasında başarısızlık.

3. Kullanım Alanları ve Formülasyonlar
Formülasyon Tipi Konsantrasyon Kullanım Alanı
EC (Emülsiyon Konsantre) 100 g/L Tarımsal zararlılar (beyazsinek, kabuklubit, koşnil)
SC (Süspansiyon Konsantre) 100–200 g/L Meyve, sebze, süs bitkileri
ULV %5–10 Halk sağlığı (sivrisinek larvası)
Granül / Tablet 0.5% İçme suyu depolarında sivrisinek larva kontrolü (WHO onaylı)

4. Etkili Olduğu Zararlılar

  • Tarımsal: Beyazsinekler (Bemisia tabaci, Trialeurodes vaporariorum), kabuklubitle (Aspidiotus spp.), koşniller, bazı yaprakbitleri, tripsler (larva evresi).

  • Halk Sağlığı: Aedes aegypti, Aedes albopictus (dengue, Zika vektörleri), Culex spp., Anopheles spp.

5. Ruhsatlı Olduğu Bitkiler – Türkiye ve Dünya

Bölge Bitkiler Zararlılar
Türkiye Turunçgiller, narenciye, pamuk, domates (sera/açık), biber, patlıcan, süs bitkileri Beyazsinek, kabuklubit
AB / EFSA Pamuk, turunçgil, narenciye, elma, sebzeler, bağ Beyazsinek, koşnil
ABD / EPA Pamuk, turunçgil, sebzeler, süs bitkileri Beyazsinek, yaprakbitleri
Halk Sağlığı (WHO) İçme suyu depoları, kapalı konteynerler Sivrisinek larvaları

6. Kalıntı Süresi (PHI) ve MRL Değerleri
Ürün PHI (Hasat Öncesi Bekleme) MRL (mg/kg) – Codex MRL (mg/kg) – AB
Turunçgil 14 gün 0.3 0.3
Pamuk (tohum) - 0.1 0.1
Domates 3–7 gün 0.3 0.3
Elma 14 gün 0.3 0.3

Not: MRL değerleri ülkeye göre değişebilir; etiket talimatları önceliklidir.

7. Toksikolojik Özellikler ve Güvenlik

Parametre Değer
Oral LD₅₀ (sıçan) >5000 mg/kg (düşük toksisite)
Dermal LD₅₀ (sıçan) >2000 mg/kg
İnhalasyon LC₅₀ (4h) >1.3 mg/L
WHO Sınıfı U – Normal kullanımda akut tehlike oluşturması olası değil
Göz/Deri Tahrişi Tahriş edici değil
Arılar Akut temas LD₅₀ >100 µg/arı (düşük risk)
Balık LC₅₀ (96h, Oncorhynchus mykiss): ~2.8 mg/L (orta derecede toksik)
Daphnia magna EC₅₀ (48h): 0.37 mg/L (yüksek sucul toksisite)

8. Direnç Gelişimi ve IPM Tavsiyeleri

  • Direnç Riski: Tek başına uzun süreli kullanıldığında beyazsineklerde direnç gelişimi rapor edilmiştir.

  • IPM Stratejileri:

    • IRAC Grubu 7C dışındaki gruplarla rotasyon yapılmalı.

    • Ergin böceklere doğrudan etki etmediği için larva yoğunluğu yüksek dönemlerde kullanımı uygundur.

    • Faydalı böceklere düşük toksisite avantajı ile biyolojik mücadele programlarıyla entegre edilebilir.

    • Kimyasal uygulama sayısı sezon başına 2–3 ile sınırlandırılmalı.

İlaç Önerileri