Genel Bilgiler Azadirachtin, Neem ağacının (Azadirachta indica ) tohum ve çekirdeklerinden doğal olarak elde edilen, geniş spektrumlu bir bitkisel insektisit ve insekt büyüme düzenleyicisi (IGR) bileşiğidir. Kimyasal olarak tetranortriterpenoid sınıfına ait olup hem antifeedant (beslenmeyi engelleyici), hem gelişim düzenleyici, hem de üreme inhibe edici özelliklere sahiptir.
Böceklerde çoklu etki mekanizması gösterir:
Beslenmeyi durdurma (antifeedant) : Böceklerin bitkiyi yemesini kısa sürede keser.
Büyüme düzenleme : Böceklerde hormon dengesini bozarak larvaların gelişmesini ve pupa/ergin dönüşümünü engeller.
Üreme baskılama : Yumurtlama miktarını ve yumurta açılma oranını düşürür.
Doğal kökenli, düşük memeli toksisitesine sahip olması ve yararlı böcekler üzerindeki görece düşük etkisi nedeniyle organik tarımda yaygın olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte, ışık ve yüksek sıcaklığa karşı hassas olması nedeniyle tarla koşullarında kalıcılığı sınırlıdır.
1. Kimyasal Özellikler
Özellik Bilgi
Kimyasal Adı (IUPAC) (1aR,2S,2aS,2a¹S,2bR,3S,4S,4aS,5R,5aR,6S,8aR,9S,9aS,10S,10aS,10bS)-10-(Acetoxy)-3,5-dihydroxy-4-(methoxycarbonyl)-1a,2,2a,2a¹,2b,3,4,4a,5,5a,6,8a,9,9a,10,10a,10b-hexadecahydro-8a,10a-dimethyl-7-oxo-azuleno[4,5-b]furo[2,3-d][1,3]dioxin-6-ylmethyl benzoate
CAS Numarası 11141-17-6
Moleküler Formül C₃₅H₄₄O₁₆
Molekül Ağırlığı 720.72 g/mol
Kaynak Azadirachta indica (Neem ağacı) tohum çekirdeği
Fiziksel Form Sarı-kahverengi viskoz sıvı / kristalimsi toz (ekstrakt formuna bağlı)
Erime Noktası 154–158 °C
Buhar Basıncı Çok düşük (pratikte uçucu değil)
Suda Çözünürlük 0.03 g/L (25 °C)
Log Kow ~3.0
Stabilite Işığa ve yüksek sıcaklığa karşı hassas; pH 4–7 aralığında daha kararlı
2. Etki Mekanizması
Özellik Bilgi
IRAC Grubu UN – Doğal ürün, benzersiz etki mekanizması
Hedef Mekanizma Böceklerde ekdizon hormonu sentezini ve reseptör aktivitesini bozarak gelişim döngüsünü engeller.
Ek Etkiler Antifeedant (beslenmeyi durdurur), ovipozisyon inhibitörü (yumurtlamayı engeller).
Etkili Olduğu Evre Yumurta, larva, pupa; erginlerde üreme baskısı.
3. Kullanım Alanları ve Formülasyonlar
Formülasyon Tipi Konsantrasyon (Azadirachtin A eşdeğeri) Kullanım Alanı
EC (Emülsiyon Konsantre) 0.3–1% Tarla, sera bitkileri
SC (Süspansiyon Konsantre) 0.3–1% Sebze, meyve, süs bitkileri
WP (Islanabilir Toz) %1 Organik tarım uygulamaları
Tablet/Granül 0.3–1% Depolanmış ürün koruma
Biyopestisit karışımları Azadirachtin + bitkisel yağlar Geniş spektrumlu zararlı kontrolü
4. Etkili Olduğu Zararlılar
Lepidoptera : Spodoptera spp. , Helicoverpa armigera , Plutella xylostella
Hemiptera : Yaprakbitleri, beyazsinekler (Bemisia tabaci , Trialeurodes vaporariorum )
Coleoptera : Patates böceği (Leptinotarsa decemlineata ), depo zararlıları
Diptera : Mantar sivrisinekleri, meyve sinekleri (Bactrocera spp. )
Diğerleri : Tripsler, yaprak galeri sinekleri
5. Ruhsatlı Olduğu Bitkiler – Türkiye ve Dünya
Bölge Bitkiler Zararlılar
Türkiye Domates, biber, salatalık, patlıcan, elma, turunçgil, pamuk, süs bitkileri Beyazsinek, yaprakbiti, trips
AB / EFSA Sebze, meyve, bağ, turunçgil, süs bitkileri Çoklu zararlılar (özellikle organik tarımda)
ABD / EPA Sebzeler, meyveler, süs bitkileri, tarla bitkileri Lepidoptera, Hemiptera, Coleoptera larvaları
Organik Sertifika AB Organik, NOP (ABD), IFOAM uyumlu Organik tarımda biyopestisit
6. Kalıntı Süresi (PHI) ve MRL Değerleri
Ürün
PHI (Hasat Öncesi Bekleme)
MRL (mg/kg) – Codex
MRL (mg/kg) – AB
Domates
0–3 gün
1.0
1.0
Elma
0–3 gün
1.0
1.0
Narenciye
0–3 gün
1.0
1.0
Üzüm
0–3 gün
1.0
1.0
Not: Doğal kaynaklı olduğundan kalıntı limitleri çoğu ülkede yüksek toleranslıdır.
7. Toksikolojik Özellikler ve Güvenlik
Parametre Değer
Oral LD₅₀ (sıçan) >5000 mg/kg (çok düşük toksisite)
Dermal LD₅₀ (sıçan) >2000 mg/kg
Göz/Deri Tahrişi Hafif tahriş edici olabilir
Arılar Düşük risk (akut temas LD₅₀ >100 µg/arı)
Balık LC₅₀ (96h, Oncorhynchus mykiss ): >2 mg/L
Memeliler Düşük toksisite; uzun süreli maruziyette olumsuz etki yok
WHO Sınıfı U – Akut tehlike oluşturması olası değil
8. Direnç Gelişimi ve IPM Tavsiyeleri
