DBCP, özellikle nematisit olarak kullanılan, halojenli bir hidrokarbon bileşiğidir. Kimyasal adı 1,2-dibromo-3-chloropropane olan bu madde, toprak kökenli fitonematodlara karşı oldukça etkili bir pestisittir.
Ancak insan sağlığına olan yüksek toksisitesi, özellikle kısırlık ve kanserojenik riskleri nedeniyle çok sayıda ülkede kullanımı yasaklanmıştır.
1. Kimyasal Özellikler
| Özellik |
Açıklama |
| Kimyasal Adı |
1,2-dibromo-3-chloropropane |
| Ticari İsim |
DBCP, Nemagon, Fumazone |
| CAS Numarası |
96-12-8 |
| Kimyasal Formül |
C₃H₅Br₂Cl |
| Molekül Ağırlığı |
236.34 g/mol |
| Fiziksel Hali |
Renksiz ila sarımsı sıvı |
| Kaynama Noktası |
195 °C |
| Suda Çözünürlük |
1000 mg/L (25 °C) |
| Formülasyon |
EC, SL (eski kullanımda) |
2. Etki Mekanizması
| Özellik |
Açıklama |
| Etki Şekli |
Nematisit (kontakt ve gaz etkili) |
| Mekanizma |
Hücre geçirgenliğini bozarak nematodların sinir-enzim sistemini etkiler (spesifik biyokimyasal yol net değildir) |
| Hedef |
Kök-ur nematodları (Meloidogyne spp.), diğer fitonematodlar |
3. Türkiye’de Ruhsat Durumu
| Ülke |
Ruhsat Durumu |
| Türkiye |
Yasaklı (1980’lerden beri) |
| AB |
Yasaklı |
| ABD (EPA) |
Tüm kullanımı durduruldu (1990 sonrası) |
Not: Çalışanlarda infertilite, kanser ve genetik bozukluklar gibi sağlık sorunları nedeniyle dünya genelinde kullanımı sonlandırılmıştır.
4. PHI, MRL ve FRAC
| Parametre |
Bilgi |
| PHI |
Kullanımı yasak olduğu için geçersiz |
| MRL |
AB ve Türkiye’de: 0.01 mg/kg (LOQ) |
| FRAC / IRAC |
Yok – Klasik pestisit gruplamasına dahil edilmez |
5. Toksikolojik ve Ekotoksikolojik Özellikler
| Toksikolojik Veriler |
Ekotoksikolojik Veriler |
| LD50 (oral, sıçan): 140 mg/kg – Yüksek toksik |
Suda yaşayan canlılara toksik |
| Mutajenik ve karsinojenik etkiler |
Yeraltı suyu kontaminasyonu riski yüksektir |
| İnsanlarda testis atrofisi ve kısırlık yapıcı etkiler |
Toprakta uzun süre kalabilir – biyoakümülasyon riski |
| WHO: Sınıf Ib (yüksek tehlike) |
Arılar ve kuşlar için de potansiyel risk taşıyabilir |
6. Avantajlar – Dezavantajlar
| Avantajlar |
Dezavantajlar |
| Topraktaki nematodlara karşı oldukça etkili |
Yüksek insan toksisitesi (özellikle üreme sağlığı üzerine) |
| Buharlaşıcı özellik sayesinde iyi toprak penetrasyonu |
Dünya genelinde yasaklı – çevresel ve etik sorunlar |
| Nematodlarla yoğun mücadele gereken bölgelerde etkiliydi |
Kalıntı riski – yeraltı suyuna bulaşma |
7. Uygulama Bilgisi
| Yöntem |
Dozaj (eski verilerde) |
Uygulama Notları |
| Topraktan gazlama |
10–30 L/da |
Sulama öncesi, nematodların aktif olduğu toprak sıcaklıklarında uygulanırdı |
Günümüzde hiçbir şekilde ruhsatlı değildir. Yukarıdaki bilgiler sadece tarihî ve teknik arşiv amaçlı verilmiştir.
