Azadirachtin, bitkisel kökenli (botanik) bir nematisit olarak kabul edilir.
Tam olarak “kimyasal” değil, doğal bir biyopestisittir — Neem ağacının (Azadirachta indica) tohumlarından elde edilen bir tetranortriterpenoid bileşiktir.
Azadirachtin esas olarak insektisit, ovisit ve antifeedant olarak bilinir;
ancak yapılan çok sayıda akademik çalışma, özellikle kök-ur nematodları (Meloidogyne spp.) üzerinde gelişim durdurucu ve yumurta baskılayıcı etkisi olduğunu göstermiştir.
1. Genel Tanım
Özellik
Bilgi
Etken madde
Azadirachtin
Kaynak
Neem ağacı (Azadirachta indica) çekirdek ekstraktı
Kimyasal sınıfı
Tetranortriterpenoid (limonoid)
Kimyasal formül
C₃₅H₄₄O₁₆
Formülasyon tipi
EC, SL, SC (genellikle 1–3% aktif madde)
FAO pestisit sınıfı
Bitkisel insektisit / nematisit / antifeedant
Ticari örnekler
NeemAzal®, Achook®, Neemix®, Econeem®, Oikos®
2. Etki Mekanizması (Nematod Üzerine)
Azadirachtin nematodlarda doğrudan öldürücü değil, fizyolojik ve davranışsal baskılayıcı etki gösterir.
Etki Mekanizması
Açıklama
1 Büyüme hormonu bozukluğu
Nematodlarda juvenil hormon analoğu gibi davranır → gelişim ve deri değiştirme (ekdisis) sürecini durdurur.
Larvaların hareket kabiliyeti ve beslenme davranışı bastırılır (felç benzeri durum).
4 Kök enfeksiyonunun engellenmesi
Kök yüzeyindeki nematod penetrasyonu azalır.
5 Bitki savunma sistemi aktivasyonu
Neem bileşenleri bitkide savunma enzimlerini (peroksidaz, fenilalanin amonyak liyaz) aktive eder.
3. Hedef Nematod Türleri
Tür
Etki Düzeyi
Açıklama
Meloidogyne incognita
****
Yumurtadan çıkış ve J2 hareketi %80’e kadar azalır
Pratylenchus penetrans
***
Lezyon sayısı ve penetrasyon oranı azalır
Heterodera glycines
**
Yumurtadan çıkış oranı düşük
Rotylenchulus reniformis
**
Dişi gelişimi baskılanır
4. Kullanım Alanları
Bitki Grubu
Uygulama Amacı
Sebzeler (domates, biber, hıyar, kabak)
Kök-ur nematodu baskısı
Pamuk, yerfıstığı, patates
Toprak kökenli nematodlar
Narenciye, bağ, süs bitkileri
Kök sağlığı ve toprak dezenfeksiyonu sonrası koruma
Organik tarım
Organik sertifikalı nematisit (OMRI, EU Organic uygunluğu)
5. Uygulama Bilgileri
Özellik
Bilgi
Doz
2–4 L/ha (1–3% EC formülasyon)
Uygulama şekli
Damlama sulama, toprak spreyi, kök çevresi
Uygulama zamanı
Fide dikiminde ve gelişim dönemi boyunca 15–20 gün arayla
Etki süresi
7–14 gün (organik bileşik, kısa kalıcılık)
PHI (Hasat aralığı)
0 gün (kalıntısız)
6. Toksikolojik ve Ekotoksikolojik Özellikler
Parametre
Değer
Oral LD₅₀ (sıçan)
>5000 mg/kg (çok düşük toksik)
Balık LC₅₀ (96h)
>200 mg/L (düşük toksik)
Arılara etkisi
Zararsız (LD₅₀ >100 µg/arı)
Toprak kalıcılığı
3–7 gün (hızla parçalanır)
Kalıntı (MRL)
Gereksiz (doğal kökenli bileşik)
7. Avantaj ve Dezavantajlar
Avantaj
Dezavantaj
Organik tarıma uygun
Doğrudan öldürücü etki zayıf
Kalıntısız ve çevre dostu
Etkisi kısa süreli (tekrarlı uygulama gerekir)
Yumurtadan çıkış ve beslenme inhibisyonu
Toprak sıcaklığı ve UV’ye duyarlı
Diğer biyolojik ajanlarla uyumlu (Bacillus, Trichoderma)
Yoğun nematod populasyonlarında tek başına yeterli değil
8. Türkiye Ruhsat Durumu (2025 itibarıyla)
Tarım ve Orman Bakanlığı’nda Azadirachtin içeren ürünler ruhsatlıdır.
Çoğu ürün insektisit / biyoteknik mücadele sınıfında yer alsa da,
bazı formülasyonlar toprak kökenli nematodlara karşı da ruhsatlıdır:
