Bilgi Bankası

Genel Bilgiler

Chitosan (kitosan) — doğrudan öldürücü bir kimyasal nematisit olmasa da — biyolojik kökenli, doğal bir nematod baskılayıcı (bionematisit) olarak sınıflandırılır.

Kitosan, karides, yengeç gibi kabuklulardan elde edilen kitin polisakkaritinin deasetilasyonu ile üretilen doğal bir polimerdir.
Toprakta ve kök çevresinde uygulandığında hem fitonematodları baskılar hem de bitkide savunma sistemini aktive ederek nematod zararını azaltır.

1. Genel Tanım

Özellik Bilgi
Etken madde Kitosan (deasetillenmiş kitin)
Kimyasal formül (C₆H₁₁NO₄)ₙ
Kaynak Kabuklu deniz canlılarının kitininden (doğal polimer)
Kimyasal sınıfı Biyopolimer / polisakkarit
Formülasyon tipi Sıvı veya toz form (1–2% çözeltisi)
Kullanım tipi Biyostimülan + biyolojik nematisit
Ticari örnekler Chitoplant®, KitoGreen®, ChitoPower®, AgriChitosan®

2. Etki Mekanizması (Nematod Üzerine)
Kitosan’ın nematodlar üzerindeki etkisi doğrudan öldürücü değil,
hem biyokimyasal hem de bitki savunma indüksiyonu yoluyla gerçekleşir:
Etki Mekanizması Açıklama
1 Hücre duvarı bozunması Kitosan nematodun kutikulasına bağlanarak geçirgenliği bozar → ozmotik denge kaybı → ölüm.
2 Antimikrobiyal etki Toprak mikroflorasını değiştirir, antagonistik bakterilerin (Bacillus, Pseudomonas) aktivitesini artırır.
3 Bitki savunmasının aktivasyonu (ISR) Peroksidaz, β-1,3-glukanaz, fenilalanin amonyak liyaz enzimlerini aktive eder → kök direnci artar.
4 Yumurtadan çıkış ve penetrasyon engeli Meloidogyne incognita yumurtalarının açılım oranı %60–80 azalır.
5 Nematodun beslenme sistemini etkiler Kök yüzeyinde kalın kitosan tabakası oluşur, beslenme iğnesinin (stylet) girişi zorlaşır.

3. Hedef Nematod Türleri
Tür Etki Düzeyi Açıklama
Meloidogyne incognita **** J2 ölüm ve yumurta çıkışı baskısı
Pratylenchus penetrans *** Popülasyon azalması ve kök lezyon sayısı düşer
Heterodera glycines ** Kist oluşumu azalır
Rotylenchulus reniformis ** Dişi gelişimi baskılanır

4. Kullanım Alanları
Bitki Grubu Uygulama Amacı
Sebzeler (domates, biber, hıyar, patlıcan) Meloidogyne spp. baskısı ve kök sağlığı
Bağ, narenciye, zeytin Nematod ve kök çürüklüğü kombinasyon baskısı
Pamuk, yerfıstığı Toprak nematodu ve fungus kontrolü
Süs bitkileri, fidanlıklar Kök bölgesi dezenfeksiyonu ve kök gelişim stimülasyonu
Organik tarım Kalıntısız biyolojik nematisit olarak onaylıdır

5. Uygulama Bilgileri
Özellik Bilgi
Doz 1–2 L/ha (sıvı form, %1–2) veya 2–3 kg/ha (toz form)
Uygulama şekli Damlama hattı, kök daldırma, toprak uygulaması
Zaman Fide dikiminden sonra veya aktif kök büyüme döneminde
Tekrarlama 15–30 gün arayla
PHI (Hasat aralığı) 0 gün (kalıntısız)

6. Toksikolojik ve Ekotoksikolojik Özellikler
Parametre Değer
Oral LD₅₀ (sıçan) >5000 mg/kg (çok düşük toksik)
Balık LC₅₀ (96h) >100 mg/L
Arılara etkisi Zararsız 
Toprak kalıcılığı 5–10 gün (biyolojik olarak parçalanır)
MRL Yok (doğal kaynaklı, toksik değil)

7. Avantaj ve Dezavantajlar
Avantaj Dezavantaj
Organik tarıma uygun, kalıntısız Yavaş etki (biyolojik mekanizma)
Bitki savunmasını güçlendirir Tek başına yoğun nematod populasyonunda yetersiz
Diğer biyolojik ajanlarla (Trichoderma, Bacillus) uyumlu Toprak pH’ı ve sıcaklığı etkiyi değiştirir
Kök gelişimini teşvik eder Düşük sıcaklıklarda etkinliği azalır

8. Türkiye Ruhsat Durumu (2025 itibarıyla)

Tarım ve Orman Bakanlığı’nda kitosan içeren ürünler genellikle
“biyostimülan” veya “bitki gelişim düzenleyici” olarak kayıtlıdır,
ancak birçok formülasyon aynı zamanda nematod baskılayıcı olarak etiketlenmiştir:

Ürün Adı Etken Madde Kullanım Alanı
Chitoplant® Kitosan %2 Toprak kökenli nematodlar
KitoGreen® Kitosan + organik asitler Meloidogyne spp., kök sağlığı
AgriChitosan® Kitosan (yüksek molekül ağırlıklı) Bitki savunma indükleyici / nematisit destekleyici

İlaç Önerileri