Genel Bilgiler Limonene , turunçgil yağlarında (özellikle portakal, limon, mandalina kabuklarında) bulunan bir doğal monoterpen hidrokarbon olup, bitkisel kökenli bir nematisit olarak kabul edilir.
Hem ölüm (nematisidal) hem kovucu (repellent) etkiye sahiptir ve özellikle uçucu bileşik yapısı sayesinde nematodların kutikulasına doğrudan etki eder.organik ve entegre mücadele (IPM) programlarında yaygın olarak kullanılır.
1. Genel Tanım
Özellik Bilgi
Etken madde Limonene (D-limonene)
Kimyasal formül C₁₀H₁₆
Kimyasal sınıfı Monoterpen hidrokarbon
Kaynak Limon, portakal, bergamot, mandalina kabuk yağları
Kullanım tipi Bitkisel biyopestisit / biyolojik nematisit
Formülasyon EC, SL, EO (uçucu yağ formülasyonları)
Ticari örnekler NemaPure®, EcoNemo®, LimoNem®, D-Limonex®, NemaOil®
2. Etki Mekanizması (Nematod Üzerine)
Limonene, nematodlarda kontakt toksisite ve solunum inhibisyonu oluşturur:
Etki Mekanizması Açıklama
1 Hücre zarında çözülme ve iyon sızması Lipofilik yapısı nedeniyle nematod kutikulasını çözer → su/iyon kaybı → ölüm.
2 Solunum sistemi bozukluğu Mitochondri zarını etkileyerek oksidatif fosforilasyonu engeller.
3 Sinirsel iletiyi baskılar Nematodlarda asetilkolinesteraz aktivitesini engeller → felç.
4 Repellent (kovucu) etki Turunçgil aromatik bileşikleri nematodun köke yönelimini önler.
5 Yumurtadan çıkışın baskılanması Meloidogyne incognita yumurtalarının açılım oranı %60–80 azalır.
3. Hedef Nematod Türleri
Tür Etki Düzeyi Açıklama
Meloidogyne incognita ***** J2 ölüm oranı %85+, yumurta inhibisyonu güçlü
Pratylenchus penetrans *** Kök lezyonu ve penetrasyon azalır
Heterodera glycines ** Kist oluşumu baskılanır
Rotylenchulus reniformis ** Dişi oluşumu ve yumurta üretimi azalır
4. Kullanım Alanları
Bitki Grubu Uygulama Amacı
Sebzeler (domates, biber, hıyar, patlıcan) Meloidogyne spp. kontrolü
Narenciye, zeytin, bağ Kök nematodlarının baskılanması
Pamuk, yerfıstığı, patates Toprak nematodları ve fungus kombinasyonu
Fidanlıklar, süs bitkileri, sera Toprak dezenfeksiyonu ve kök koruma
Organik tarım OMRI ve AB Organik yönetmeliklerine uygundur
5. Uygulama Bilgileri
Özellik Bilgi
Doz 2–5 L/ha (%20–30 uçucu yağ formülasyon)
Uygulama şekli Damlama hattı, sulama, toprak spreyi
Zaman Dikim öncesi veya kök büyüme döneminde
Tekrarlama 15–30 gün arayla
Etki süresi 7–14 gün
PHI (Hasat aralığı) 0 gün (kalıntısız)
6. Toksikolojik ve Ekotoksikolojik Özellikler
Parametre Değer
Oral LD₅₀ (sıçan) >5000 mg/kg (çok düşük toksik)
Dermal LD₅₀ (tavşan) >5000 mg/kg
Balık LC₅₀ (96h) 30–50 mg/L (orta toksik)
Arılara etkisi Düşük toksik
Toprak kalıcılığı (DT₅₀) 3–7 gün
Kalıntı riski (MRL) Yok
7. Avantaj ve Dezavantajlar
Avantaj Dezavantaj
Tamamen doğal ve kalıntısız Uçucu → etki süresi kısa
Hızlı etki başlangıcı Tekrarlama gerekir
Organik tarıma uygun Yüksek dozlarda kök yanığı riski
Repellent + öldürücü çift etki Sıcaklık ve pH etkili
8.Türkiye Ruhsat Durumu (2025 itibarıyla)
Türkiye’de limonene içeren bazı ürünler Tarım ve Orman Bakanlığı tarafındanbiyopestisit veya biyolojik nematisit olarak ruhsatlandırılmıştır:
Ürün Adı Etken Madde Kullanım Alanı
NemaPure® D-Limonene %30 Meloidogyne spp. kontrolü
EcoNemo® Limonene + bitkisel yağ Toprak nematodları baskısı
LimoNem® Limonene + Thymol Kök-ur nematodlarına karşı doğal nematisit
