Eugenol (öjenol) doğal bitkisel kökenli bir nematisit olarak kabul edilir.
Kimyasal olarak fenilpropanoid yapısında bir bileşiktir ve karanfil (Syzygium aromaticum), tarçın (Cinnamomum spp.), fesleğen (Ocimum basilicum) ve defne (Laurus nobilis) gibi bitkilerin uçucu yağlarında bulunur.
Eugenol, hem öldürücü (nematisidal) hem de kovucu (repellent) etki gösterir; ayrıca yumurtadan çıkışı ve beslenme davranışını da baskılar.
Bu nedenle organik ve IPM (entegre zararlı yönetimi) uygulamalarında önemli bir biyolojik nematisit olarak değerlendirilir.
1. Genel Tanım
| Özellik |
Bilgi |
| Etken madde |
Eugenol |
| Kimyasal adı (IUPAC) |
4-allyl-2-methoxyphenol |
| Kimyasal formül |
C₁₀H₁₂O₂ |
| Kaynak bitkiler |
Karanfil, tarçın, fesleğen, defne |
| Kimyasal sınıfı |
Fenilpropanoid (uçucu yağ bileşiği) |
| Kullanım tipi |
Bitkisel biyolojik nematisit / fungisit / antibakteriyel |
| Ticari örnekler |
Eugenem®, NemaEug®, CloveNema®, BioEugenol®, NemaClean® |
2. Etki Mekanizması (Nematod Üzerine)
Eugenol, nematodun hücresel bütünlüğünü bozar ve sinirsel iletiyi engeller.
Bu çok yönlü etki onu güçlü bir doğal kontakt nematisit yapar.
| Etki Mekanizması |
Açıklama |
| 1 Hücre zarının parçalanması |
Lipofilik yapı nedeniyle kutikulayı çözer, iyon sızıntısına yol açar. |
| 2 Solunum enzimlerinin inhibisyonu |
ATP sentezini ve oksidatif fosforilasyonu durdurur. |
| 3 Sinir sistemi baskılanması |
GABA reseptörlerini bloke eder → hareket felci. |
| 4 Yumurtadan çıkışın engellenmesi |
Meloidogyne incognita yumurtalarının açılım oranını %80–90 düşürür. |
| 5 Repellent etki |
Aromatik bileşenler kök bölgesinde nematod yönelimini engeller. |
3. Hedef Nematod Türleri
| Tür |
Etki Düzeyi |
Açıklama |
| Meloidogyne incognita |
***** |
J2 ölüm oranı %90+, yumurta açılımı baskılanır |
| Pratylenchus penetrans |
*** |
Kök lezyon sayısı azalır |
| Heterodera glycines |
** |
Kist oluşumu baskılanır |
| Rotylenchulus reniformis |
** |
Dişi gelişimi baskılanır |
4. Kullanım Alanları
| Bitki Grubu |
Uygulama Amacı |
| Sebzeler (domates, biber, hıyar, patlıcan) |
Meloidogyne spp. kontrolü |
| Narenciye, bağ, zeytin |
Toprak nematodları baskısı |
| Pamuk, patates, yerfıstığı |
Kök-ur ve lezyon nematodlarına karşı |
| Sera ve fidanlıklar |
Dikim öncesi vejetatif dönem uygulamaları |
| Organik tarım |
OMRI ve EU Organic sertifikalı biyopestisit olarak uygun |
5. Uygulama Bilgileri
| Özellik |
Bilgi |
| Doz |
1.5–3 L/ha (%20–30 eugenol formülasyon) |
| Uygulama şekli |
Damlama hattı, toprak spreyi, kök daldırma |
| Tekrarlama |
15–30 gün arayla |
| Etki süresi |
10–15 gün |
| PHI (Hasat aralığı) |
0 gün (kalıntısız) |
6. Toksikolojik ve Ekotoksikolojik Özellikler
| Parametre |
Değer |
| Oral LD₅₀ (sıçan) |
1930 mg/kg (düşük toksik) |
| Dermal LD₅₀ (tavşan) |
>5000 mg/kg |
| Balık LC₅₀ (96h) |
40–80 mg/L (orta toksik) |
| Arılara etkisi |
Düşük toksik |
| Toprak kalıcılığı (DT₅₀) |
3–6 gün |
| Kalıntı (MRL) |
Yok (doğal uçucu bileşik) |
7. Avantaj ve Dezavantajlar
| Avantaj |
Dezavantaj |
| Tamamen doğal ve kalıntısız |
Uçucu, etki süresi kısa |
| Hızlı öldürücü etki |
Yüksek dozda fitotoksisite riski |
| Organik tarıma uygun |
Tekrarlamalı uygulama gerekir |
| Diğer uçucu yağlarla sinerji (Thymol, Sinnamaldehit) |
Sıcaklık ve pH etkili |
8. Türkiye Ruhsat Durumu (2025 itibarıyla)
Türkiye’de Eugenol içeren biyolojik nematisitler Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından “biyolojik toprak dezenfektanı” veya “biyopestisit” olarak kayıtlıdır:
| Ürün Adı |
Etken Madde |
Kullanım Alanı |
| Eugenem® |
Eugenol %30 |
Meloidogyne spp. kontrolü |
| BioEugenol® |
Karanfil yağı (Eugenol %85) |
Toprak kaynaklı nematod ve funguslar |
| NemaEug® |
Eugenol + Thymol karışımı |
Kök-ur nematodu ve çürüklük kombinasyonu |
