Isazofos, kimyasal olarak organofosforlu insektisit–nematisit grubuna ait bir maddedir.
Yani hem toprak zararlısı böceklere (özellikle kök zararlıları) hem de fitonematodlara karşı etkili olan bir sistemik nematisittir.
Ancak yüksek toksisitesi nedeniyle günümüzde birçok ülkede — AB, ABD ve Türkiye dahil — tarımsal kullanımı yasaklanmış veya ruhsat dışı bırakılmıştır.
1. Genel Bilgiler
| Özellik |
Bilgi |
| Etken madde adı |
Isazofos |
| Kimyasal sınıfı |
Organofosfat insektisit–nematisit |
| Kimyasal formül |
C₁₁H₁₆NO₄PS |
| CAS No |
42509-80-8 |
| Ticari formülasyonlar (eski) |
EC (%40–50 a.i.) |
| Kullanım şekli |
Toprak uygulaması (granül veya sıvı) |
| Hedef organizmalar |
Toprak nematodları ve toprak zararlısı böcekler (özellikle tel kurtları, danaburnu, kök sineği larvaları) |
2. Etki Mekanizması (Nematod Üzerine)
Isazofos bir asetilkolinesteraz (AChE) inhibitörüdür.
Bu mekanizma hem böceklerde hem de nematodlarda sinir sisteminin aşırı uyarılmasına ve felce yol açar.
| Etki Mekanizması |
Açıklama |
| 1 AChE inhibisyonu |
Nematodlarda sinirsel iletim durur, kas felci gelişir. |
| 2 Hareket ve beslenme kaybı |
Nematodlar kök dokusuna giremez. |
| 3 Yumurtadan çıkış baskılanması |
Nematod larvalarının çıkışı azalır. |
| 4 Kök bölgesinde koruyucu etki |
Toprakta 2–4 hafta aktif kalır. |
3. Hedef Nematod Türleri
| Nematod Türü |
Etki Düzeyi |
Açıklama |
| Meloidogyne incognita |
**** |
Kök ur nematodlarında yüksek mortalite |
| Pratylenchus penetrans |
*** |
Lezyon nematodlarına karşı etkili |
| Heterodera schachtii |
** |
Kist nematodlarında kısmi etki |
| Ditylenchus dipsaci |
** |
Orta düzeyde etki (soğan nematodu) |
4. Kullanım Alanları (Tarihsel)
| Bitki / Ürün |
Hedef |
Uygulama Şekli |
| Sebzeler (domates, biber, patlıcan) |
Meloidogyne spp. |
Damlama veya toprağa karıştırma |
| Mısır, şeker pancarı |
Heterodera, Pratylenchus |
Ekim öncesi toprak uygulaması |
| Patates |
Globodera spp. |
Granül formda ekimle birlikte |
| Bağ ve narenciye fidanları |
Kök bölgesi nematodları |
Kök çevresine sıvı uygulama |
5. Uygulama Bilgileri
| Özellik |
Bilgi |
| Doz |
2–4 L/ha (sıvı form) veya 20–30 kg/ha (granül) |
| Etki süresi |
3–4 hafta (toprak sıcaklığına bağlı) |
| PHI (Hasat aralığı) |
30–45 gün |
| Kullanım sıklığı |
Sezon başında 1 uygulama yeterli |
6. Toksikolojik ve Ekotoksikolojik Özellikler
| Parametre |
Değer |
| Oral LD₅₀ (sıçan) |
20–40 mg/kg (yüksek toksik) |
| Deri LD₅₀ (tavşan) |
1000 mg/kg |
| Balık LC₅₀ (96h) |
0.05 mg/L (çok toksik) |
| Arılara etkisi |
Yüksek toksik |
| Toprak kalıcılığı (DT₅₀) |
10–30 gün |
| Kalıntı (MRL) |
0.02–0.05 mg/kg (eski EU standardı) |
7. Avantaj ve Dezavantajlar
| Avantaj |
Dezavantaj |
| Etkili sistemik nematisit (kök bölgesinde koruma) |
Yüksek insan ve çevre toksisitesi |
| Hem böceklere hem nematodlara etkilidir |
Organofosfat zehirlenme riski |
| Hızlı etki (2–3 gün içinde) |
Kalıntı ve arı toksisitesi nedeniyle yasak |
| Toprakta kısa süreli kalır |
Yalnızca koruyucu, tedavi edici değil |
8. Yasal Durum (2025 itibarıyla)
| Bölge |
Kullanım Durumu |
Açıklama |
| Avrupa Birliği (EU) |
- Yasak |
2003’ten beri listeden çıkarıldı (Directive 91/414/EEC) |
| ABD (EPA) |
- Onaylı değil |
Organofosfat riskleri nedeniyle iptal edildi |
| Türkiye |
- Ruhsat dışı |
Tarımda kullanımı yasaklı aktif maddeler listesinde |
| FAO/WHO |
- Tehlikeli madde |
Yüksek akut toksisite (Class II–I) |
