Genel Bilgiler Endosulfan , GABA antagonisti olarak sinir sistemine etki eden, organoklorlu bir insektisittir. Uzun kalıcılığı ve biyobirikimi nedeniyle çevre ve insan sağlığı açısından yüksek riskli kabul edilmiş ve dünya genelinde yasaklanmıştır.
1. Kimyasal Özellikler
Özellik Bilgi
Kimyasal Adı 6,7,8,9,10,10-hexachloro-1,5,5a,6,9,9a-hexahydro-6,9-methano-2,4,3-benzodioxathiepin-3-oxide
CAS Numarası 115-29-7
Moleküler Formül C₉H₆Cl₆O₃S
Molekül Ağırlığı 406.9 g/mol
Kimyasal Sınıfı Organochlorin insektisit
Fiziksel Görünüm Beyaz kristalimsi katı
Erime Noktası 106–110 °C
Buhar Basıncı (25 °C) 1.3 × 10⁻⁵ Pa
Suda Çözünürlük 0.3 mg/L (25 °C)
Log Kow 4.7
Stabilite Işığa ve ısıya dayanıklı, çevrede uzun süre kalıcı
2. Etki Mekanizması
Özellik Bilgi
Etki Şekli Temas ve mide yoluyla etkili
Etkili Olduğu Zararlılar Pamuk yaprakkurdu, beyazsinek, yaprakbitleri, tripsler, tırtıllar
Etki Mekanizması Sinir sisteminde GABA reseptörlerini inhibe ederek klor iyon geçişini engeller → sinirsel aşırı uyarım → felç ve ölüm
IRAC Kodu 2A – GABA kapılı klor kanalı antagonistleri
3. Ruhsat Durumu
Bölge / Ülke Durum
Türkiye Yasaklı (2013’ten itibaren)
AB (EU) Yasaklı (2005’ten itibaren)
ABD (EPA) Yasaklı (2010)
FAO / WHO Stockholm Konvansiyonu kapsamında kalıcı organik kirletici (POP) olarak listelenmiştir
Ticari İsimler (geçmişte) Thiodan, Phaser, Endocel, Cyclodan
4. PHI, MRL, IRAC Bilgileri
Parametre Bilgi
PHI (Hasat Öncesi Süre) Artık kullanılmadığı için geçerli değildir
MRL (AB) 0.01 mg/kg (default limit – yasaklı madde)
IRAC Kodu 2A
FRAC Kodu Yok
5. Toksikolojik ve Ekotoksikolojik Veriler
Özellik Bilgi
Akut Oral LD₅₀ (sıçan) 18–80 mg/kg
Akut Dermal LD₅₀ (tavşan) 74 mg/kg
Akut İnhalasyon LC₅₀ (rat, 4 saat) 0.9 mg/L
Balıklar (LC₅₀ 96 saat) 0.0015 mg/L (çok toksik)
Arılar Üzerindeki Etki Çok toksik
Kuşlar Üzerindeki Etki Orta toksisite
Biyobirikim Potansiyeli Çok yüksek (yağ dokularında birikir)
İnsan Sağlığı Etkileri Nörotoksik, karaciğer hasarı, hormonal bozukluklar, potansiyel endokrin bozucu
ADI (Kabul Edilebilir Günlük Alım) 0.006 mg/kg/gün (eski değer – artık geçerli değil)
6. Avantajlar ve Dezavantajlar
Avantaj Dezavantaj
Geniş spektrumlu, hızlı öldürücü Çevrede çok kalıcı (yarı ömrü > 200 gün)
Yüksek etkinlik Balık, arı ve memeliler için yüksek toksisite
Uzun süreli etki Biyobirikim ve gıda zincirinde taşınma riski
Tarımsal direnç gelişimi düşük İnsanlarda endokrin bozucu ve kanser şüphesi
7. Tarihsel Kullanım Alanları
Ürün Zararlı Kullanım Notu
Pamuk Yaprakkurdu, yeşil kurt En yaygın kullanım alanıydı
Sebzeler Beyazsinek, trips Artık yasaklı
Mısır Koçan kurdu Artık ruhsatlı değil
Meyveler Elma iç kurdu, yaprakbitleri Artık yasaklı
