Genel Bilgiler Lindane (γ-HCH), GABA inhibitörü olarak sinir sistemi üzerinde etki eden organochlorin insektisittir. Uzun kalıcılığı, biyobirikimi ve toksisitesi nedeniyle Stockholm Konvansiyonu kapsamına alınmış ve dünya genelinde yasaklanmıştır.
1. Kimyasal Özellikler
Özellik
Bilgi
Kimyasal Adı
γ-hexachlorocyclohexane (γ-HCH)
CAS Numarası
58-89-9
Moleküler Formül
C₆H₆Cl₆
Molekül Ağırlığı
290.83 g/mol
Kimyasal Sınıfı
Organochlorin insektisit
Fiziksel Görünüm
Beyaz ila açık gri kristalimsi katı
Erime Noktası
112–114 °C
Buhar Basıncı (25 °C)
3 × 10⁻³ Pa
Suda Çözünürlük
7 mg/L (25 °C)
Log Kow
3.7
Stabilite
Işığa, ısıya ve mikrobiyal bozunmaya dayanıklı – çevrede kalıcı
2. Etki Mekanizması
Özellik
Bilgi
Etki Şekli
Temas ve mide yoluyla etkili
Etkili Olduğu Zararlılar
Yaprakbitleri, pamuk yaprakkurdu, toprak zararlıları, bit, pire, kene
Etki Mekanizması
Sinir sisteminde GABA reseptörlerini bloke eder → klor iyon akışını durdurur → sinirsel uyarım → kasılma ve felç
IRAC Kodu
2A – GABA kapılı klor kanal antagonistleri
Kullanım Tipi (Geçmişte)
Tarım, veterinerlik, insan sağlığı (bit/kene tedavileri)
3. Ruhsat Durumu
Bölge / Ülke
Durum
Türkiye
Tamamen yasaklı (2010)
AB (EU)
Yasaklı (2008)
ABD (EPA)
Yasaklı (2006)
FAO / WHO
Stockholm Konvansiyonu (POP listesinde)
Ticari İsimler (geçmişte)
Gammexane, Kwell, Scabene, Lindafor
4. PHI, MRL, IRAC Bilgileri
Parametre
Bilgi
PHI (Hasat Öncesi Süre)
Artık kullanılmadığından geçerli değildir
MRL (AB)
0.01 mg/kg (default yasaklı seviye)
IRAC Kodu
2A
FRAC Kodu
Yok
5. Toksikolojik ve Ekotoksikolojik Veriler
Özellik
Bilgi
Akut Oral LD₅₀ (sıçan)
88 mg/kg
Akut Dermal LD₅₀ (tavşan)
> 900 mg/kg
Akut İnhalasyon LC₅₀ (rat, 4 saat)
0.3 mg/L
Balıklar (LC₅₀ 96 saat)
0.002 mg/L (çok toksik)
Arılar Üzerindeki Etki
Toksik
Kuşlar Üzerindeki Etki
Orta toksisite
Biyobirikim Potansiyeli
Çok yüksek (yağ dokularında ve anne sütünde birikir)
