Antep fıstığı (Pistacia vera), zeytin, pamuk, domates, patlıcan, biber, badem, ceviz, üzüm ve 200’den fazla bitki türü.
Yaşam Döngüsü
Fungus toprakta mikrosklerot adı verilen koyu renkli dayanıklı yapılarla 10–15 yıl canlı kalabilir. Uygun koşullarda mikrosklerotlar çimlenir ve köklerden konukçuya girer. Ksilem damarlarında çoğalarak su iletimini tıkar.
Yayılma Şekli
Toprak, bulaşık fidanlar, sulama suyu, alet-ekipman ve rüzgârla taşınan toprak parçacıkları aracılığıyla yayılır.
Optimum Gelişme Sıcaklığı
22–27 °C; 10 °C altında gelişme yavaşlar, 30 °C üzerinde durur.
Enfeksiyon Şekli
Kök kılcal deliklerinden veya yara bölgelerinden bitkiye girer, ksilem içinde sistemik olarak ilerler.
Zarar Şekli ve Ekonomik Önemi
Başlık
Detaylı Bilgi
Zarar Gören Organlar
Kök, iletim demetleri (ksilem), yaprak, sürgün ve çotanaklar.
Zarar Mekanizması
Fungus ksilem damarlarını kolonize eder, iletim dokularını tıkar, su ve besin akışını durdurur. Hücrelerde toksin birikimi olur, yapraklar solar.
Görülme Dönemi
Genellikle ilkbahar sonu–yaz başı döneminde; toprak sıcaklığı ve nem arttığında.
Ekonomik Önemi
Genç bahçelerde bitki ölümleri; yaşlı bahçelerde kısmi kuruma ve verim kaybı.
Verim Kaybı
Yoğun enfeksiyonlarda ağaç kaybı %30–60’a kadar çıkabilir.
Belirtiler ve Tanılama Kriterleri
Bitki Kısmı
Belirti Tanımı
Ayırt Edici Özellik
Yapraklar
Tek taraflı (asimetrik) solma, sararma, kıvrılma.
Yapraklar bir dalda aniden solar, diğer dal yeşil kalabilir.
Sürgünler
Uç kısımlarda kurumalar, odun dokusunda kahverengileşme.
Dalların kesitinde kahverengi halka şeklinde renk değişimi tipiktir.
Çotanaklar / Meyveler
Kuruma, dökülme, gelişme durması.
Çotanak sapında damar kararması görülür.
Kökler
İnce köklerde nekroz, kök kabuğunda soyulma.
Mikrosklerotlar mikroskop altında kök yüzeyinde gözlenebilir.
İleri Evre
Ağaç tamamen solar, yapraklar üzerinde kalır ama kurur.
Genellikle tek taraflı ölüm paterni (yarı taç ölümü) vardır.
Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri
Faktör
Etkisi
Toprak Sıcaklığı
22–27 °C optimum; 30 °C üzeri patojen gelişimini baskılar.
Toprak Yapısı
Ağır killi, drenajı zayıf, organik maddece zengin topraklar riski artırır.
Toprak Nem Oranı
Uzun süreli nemli toprak mikrosklerotların çimlenmesini teşvik eder.
Bitki Stresi
Aşırı azotlu gübreleme ve su stresi duyarlılığı artırır.
Konukçu Yoğunluğu
Pamuk, domates, patlıcan gibi konukçularla rotasyon yapılması hastalığı kalıcı hale getirir.
Kültürel Mücadele Önlemleri
Uygulama Alanı
Önerilen Önlem
Fidan Temini
Sertifikalı, Verticillium’dan ari fidan kullanılmalı.
Toprak Solarizasyonu
Yeni bahçe tesisinden önce yaz aylarında 4–6 hafta toprak ısıtılmalı.
Drenaj
Fazla suyun uzaklaştırılması için drenaj kanalları yapılmalı.
Ekim Nöbeti
Konukçu bitkilerle rotasyondan kaçınılmalı (pamuk, sebze vb. ekilmemeli).
Budama
Hastalıklı dallar kesilmeli ve imha edilmeli.
Toprak İşleme
Sık sürümden kaçınılmalı; patojenin üst katmanlara taşınması engellenmeli.
Sulama Yönetimi
Aşırı sulama önlenmeli, su stresine izin verilmemeli.
Organik Madde
Kompost, leonardit, humik asit gibi maddelerle toprak mikrobiyotası güçlendirilmeli.
Kimyasal Mücadele
Uygulama Zamanı
Açıklama
Yeni Bahçe Kurulumu Öncesi
Toprak fumigasyonu veya solarizasyon ile patojen yükü azaltılabilir.
Kök Uygulamaları
Fidan dikiminde kök daldırma veya damlama hattına sistemik fungisit uygulanabilir.
Sezon İçi Uygulamalar
Enfeksiyon riski yüksek dönemlerde (ilkbahar-yaz başı) sistemik fungisitlerle koruma yapılabilir.
Direnç Yönetimi
Aynı FRAC grubundaki ürünler ardışık kullanılmamalı.
