Bilgi Bankası

Phytophthora kök ve gövde çürüklüğü (Phytophthora spp.)
Hastalık Etmeni ve Biyolojisi
Başlık Açıklama
Etmen Adı Phytophthora spp. (özellikle Phytophthora nicotianae, P. drechsleri, P. citrophthora, P. megasperma)
Hastalık Adı Kök ve gövde çürüklüğü / Phytophthora kök çürüklüğü
Sınıflandırma Krallık: Stramenopila (Oomycota) → Cins: Phytophthora
Konukçular Pistacia vera (Antep fıstığı), narenciye, ceviz, badem, zeytin, üzüm, avokado, sebzeler ve süs bitkileri.
Yaşam Döngüsü Fungus benzeri bir Oomycete’tir. Toprakta ve bitki artıklarında oospor veya klamidospor halinde uzun süre hayatta kalır. Uygun koşullarda zoosporlar oluşturur; bunlar suyla hareket ederek kökleri enfekte eder.
Enfeksiyon Şekli Genellikle doygun toprak koşullarında, kök yüzeyinde ya da kök boğazındaki yaralardan girer.
Yayılma Şekli Sulama suyu, yağmur sıçraması, drenaj akışı, fidan ve toprak taşınmasıyla yayılır.
Optimum Gelişme Koşulları 20–28 °C sıcaklık, %100 toprak doygunluğu (su birikimi).
Hayatta Kalma Yapısı Oosporlar ve klamidosporlar; toprakta 5–10 yıl canlı kalabilir.

Zarar Şekli ve Ekonomik Önemi
Başlık Detaylı Bilgi
Zarar Gören Organlar Kök, kök boğazı, alt gövde (taç bölgesi).
Zarar Mekanizması Fungus kök kabuğunu ve korteks tabakasını tahrip eder; ksilemde tıkanıklığa yol açar; su ve besin akışı durur.
Görülme Dönemi İlkbahar ve sonbaharda yağışlı, ağır toprak koşullarında en yoğun.
Verim Kaybı Ağaçların zayıflaması, yaprak dökümü, ilerleyen yıllarda kuruma.
Ekonomik Önemi Özellikle genç fidanlarda %50’ye varan ölüm oranı görülebilir; yaşlı bahçelerde verim kaybı ve gövde ölümü.

Belirtiler ve Tanılama Kriterleri
Bitki Kısmı Belirti Tanımı Ayırt Edici Özellik
Kökler Kök kabuğunda kahverengileşme, soyulma ve yumuşama. Kesit alındığında kahverengi-çamurumsu iç yapı.
Kök Boğazı (Taç Bölgesi) Gövde tabanında ıslak çürüklük, bazen zamk akıntısı. Hastalıklı doku sınırı keskin; üst kısım sağlıklı.
Gövde (Alt Kısım) Kabuk altında koyu kahverengi çürük tabaka. Kabuk kaldırıldığında sınır net olarak görülür.
Yaprak ve Sürgünler Solgunluk, sararma, uç kurumaları. Özellikle sabah saatlerinde pörsüme, akşam toparlanmama.
İleri Evre Ağaç ölümü, kökten itibaren çürüyen doku. Çoğunlukla su birikimi olan alanlarda kümelenmiş ölü ağaçlar.

Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri
Faktör Etkisi
Toprak Doygunluğu Uzun süreli su birikimi zoospor oluşumunu artırır.
Toprak Yapısı Ağır, drenajı kötü, killi topraklarda sık görülür.
Sıcaklık 22–28 °C arası hızlı gelişim; 35 °C üzeri gelişme yavaşlar.
Sulama Sistemi Yağmurlama sulama ve salma sulama riski yükseltir.
Yaralanmalar Mekanik yaralar ve aşırı budama giriş noktalarını artırır.
Önceki Bitkiler Narenciye, ceviz, zeytin gibi konukçu bitkilerle ardışık dikim riski artırır.

Kültürel Mücadele Önlemleri
Uygulama Alanı Önerilen Önlem
Toprak Hazırlığı Drenaj kanalları oluşturulmalı; taban suyu yüksek alanlardan kaçınılmalı.
Fidan Temini Sertifikalı, Phytophthora-free fidan kullanılmalı.
Dikim Öncesi Önlem Fidan kökleri sistemik fungisitlere daldırılmalı (ör. fosetyl-Al).
Sulama Yönetimi Salma sulamadan kaçınılmalı, damlama tercih edilmeli.
Solarizasyon Yeni tesislerde 4–6 hafta uygulanabilir.
Hastalıklı Ağaçlar Enfekteli ağaç kökleri sökülmeli, çevre toprakla birlikte uzaklaştırılmalı.
Alet Hijyeni Budama ve toprak ekipmanları dezenfekte edilmeli (ör. %1 NaOCl).

Kimyasal Mücadele
Uygulama Zamanı Açıklama
Fidan Dönemi Dikim öncesi kök daldırma veya kök bölgesi uygulaması.
Bahar – Sonbahar Dönemi Toprak nemi yüksek olduğunda sistemik fungisit uygulaması yapılmalı.
Tekrarlama Sezon başı ve ortasında 2–3 uygulama yeterlidir.
Uygulama Şekli Damlama hattı, kök çevresi veya gövde çevresine dökme uygulama.
Direnç Yönetimi Aynı FRAC grubundaki ürünler ardışık kullanılmamalı.

Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler
Etken Madde  FRAC Kodu / Etki Mekanizması Etki Tipi Notlar
Fosetyl-Al (Alüminyum fosetil) 33 – Fosfonatlar Sistemik Kök ve gövde dokularında patojen gelişimini engeller; fidan daldırma için uygundur.
Metalaxyl / Mefenoxam 4 – Phenylamide Sistemik Oomycete grubu patojenlere özgü; kök çürüklüğüne karşı güçlü koruma.
Propamocarb hydrochloride 28 – Carbamate Sistemik Kök ve toprak uygulamalarında etkilidir.
Dimethomorph 40 – Cinnamic acid amid Sistemik / Translaminar Gelişmekte olan zoosporları engeller; rotasyonda kullanılabilir.
Cyazofamid 21 – QiI Sistemik Zoospor oluşumunu baskılar; yüksek etkinlik.
Copper Hydroxide / Oxychloride M1 – Temas Koruyucu Toprak dezenfeksiyonunda destek amaçlı kullanılabilir.


Biyolojik Mücadele
Biyolojik Etmen / Ürün Etkisi Kullanım Şekli
Trichoderma harzianum Kök yüzeyinde kolonize olur, patojeni mikoparazitizmle baskılar. Fidan kök daldırma veya toprak uygulaması.
Bacillus subtilis Antifungal metabolit üretimiyle Phytophthora sporlarını engeller. Vegetatif dönemde kök çevresine uygulanabilir.
Pythium oligandrum Oomycete patojenlere karşı biyokontrol ajanı. Damlama hattı veya toprak karışımı.
Kompost + Mikoriza Toprak mikrobiyal dengeyi güçlendirir, patojen baskılanır. Bahçe tesisi ve bakım döneminde taban uygulama.

Direnç Yönetimi ve Entegre Strateji
Kriter Öneri
FRAC Rotasyonu 4 → 33 → 28 → 40 gibi gruplar dönüşümlü kullanılmalı.
Kültürel + Kimyasal Kombinasyon Drenaj, solarizasyon ve biyolojik ajanlarla desteklenmeli.
Sulama Yönetimi Kök bölgesinde uzun süreli su birikimi önlenmeli.
Toprak Sağlığı Mikrobiyal yoğunluk artırılmalı, kimyasal yük azaltılmalı.
İzleme ve Kayıt Uygulama tarihleri, hava durumu, toprak nemi kayıt altına alınmalı.

İlaç Önerileri