Bilgi Bankası

Aspergillus ve Penicillium meyve küfleri (Aspergillus flavus Penicillium spp.)
Hastalık Etmeni ve Biyolojisi
Başlık Açıklama
Etmen Adı Aspergillus flavus Link, A. niger, Penicillium spp. (özellikle P. expansum, P. chrysogenum, P. citrinum)
Hastalık Adı Aspergillus ve Penicillium meyve küfleri / Aflatoksin ve mavi-yeşil küf çürüklüğü
Fungus Sınıflandırması Ascomycota → Eurotiales → Aspergillaceae
Konukçular Antep fıstığı (Pistacia vera), fındık, badem, ceviz, mısır, yer fıstığı, hurma, üzüm ve diğer yağlı tohumlar.
Yaşam Döngüsü Funguslar toprakta, hasat artıkları ve depolarda spor (konidya) formunda uzun süre canlı kalır. Sporlar hava, toz veya böceklerle taşınır. Özellikle hasat sonrası yüksek nem ve sıcaklıkta hızla gelişir.
Optimum Gelişme Sıcaklığı 25–35 °C (özellikle A. flavus için 32–35 °C optimumdur).
Nem Gereksinimi >%80 bağıl nem ve meyvede %10–15 üzeri nem oranı enfeksiyon için yeterlidir.
Önemli Özellik A. flavus Aflatoksin B₁, B₂, G₁, G₂ toksinlerini üretir → insan sağlığı açısından yüksek risk taşır.

Zarar Şekli ve Ekonomik Önemi
Başlık Detaylı Bilgi
Zarar Gören Organlar Olgun meyve (kabuk, iç kısım), hasat sonrası ürün, depo ve taşıma aşamaları.
Zarar Mekanizması Fungus meyve kabuğundan girerek çekirdek dokusunu enfekte eder; toksin üretimiyle besin ve yağ bileşimini bozar.
Görülme Dönemi Hasat öncesi (çatlamış kabukta) ve hasat sonrası (kurutma–depolama) dönemlerinde.
Ekonomik Önemi Aflatoksin varlığı nedeniyle ihracat reddi, insan sağlığı riski, kalite düşüşü.
Verim Kaybı Doğrudan miktar kaybı az, fakat ekonomik kayıp kalite ve ticari redden kaynaklanır.

Belirtiler ve Tanılama Kriterleri
Bitki / Ürün Kısmı Belirti Tanımı Ayırt Edici Özellik
Kabuk (Perikarp) Zeytinimsi, sarı-yeşil veya mavi-yeşil küf tabakası. A. flavus yeşilimsi-sarı, Penicillium mavi-yeşil renktedir.
İç Meyve (Çekirdek) Küf tabakası ile kaplanmış, acılaşmış ve yağ yapısı bozulmuş. Koku keskin ve bayattır; tat acı ve buruk.
Depo Ürünü Küflenme, yapışma, topaklanma ve renk değişimi. Küf kolonileri yüzeyde yoğunlaşmıştır.
Erken Dönem Kabuk yüzeyinde küçük yeşil noktalar (spor kitleleri). Nemli ortamlarda hızla genişler.
Gelişmiş Enfeksiyon Meyve dokusunda bozulma, yağ sızıntısı, küf kokusu. Aflatoksin riski bu dönemde en yüksektir.

Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri
Faktör Etkisi
Sıcaklık 25–35 °C optimum; 40 °C üzerinde gelişme yavaşlar.
Bağıl Nem %80–100 nemde hızlı gelişim; kurutma yetersizse risk artar.
Hasat Zamanı Gecikmiş hasat çatlamış kabukta enfeksiyon riskini artırır.
Kurutma Yavaş ve yetersiz kurutma (nem %10’un üzerinde) toksin üretimini tetikler.
Depolama Koşulları Nemli, havasız ve sıcak depolar aflatoksin oluşumu için ideal.
Böcek Faaliyeti Navel orangeworm (Amyelois transitella) ve benzeri zararlılar kabuğu delerek enfeksiyonu kolaylaştırır.

Kültürel Mücadele Önlemleri
Uygulama Alanı Önerilen Önlem
Hasat Zamanı Meyveler tam olgunlukta ama kabuk çatlamadan hasat edilmeli.
Kurutma 40–45 °C’de hızlı kurutma yapılmalı, ürün nemi %7–8’e düşürülmeli.
Depolama Serin (<10 °C), kuru ve havadar depolar kullanılmalı; paletli sistem.
Depo Hijyeni Önceki ürün artıkları ve toz temizlenmeli, küf oluşumu engellenmeli.
Böcek Mücadelesi Kabuk delici zararlılara karşı entegre kontrol (biyoteknik + kimyasal).
Hava Sirkülasyonu Depoda sürekli hava akışı sağlanmalı; nem sensörleri kullanılmalı.
Fumigasyon / Sterilizasyon Gerektiğinde doğal uçucu yağlar veya izinli depo fumigantları.

Kimyasal Mücadele
Uygulama Zamanı Açıklama
Hasat Öncesi Koruyucu bakır bazlı fungisitler, zararlıların kontrolü.
Hasat Sonrası Aflatoksin önleyici biyokontrol ve yüzey dezenfeksiyonu.
Depo Dönemi Antifungal gazlar veya organik asit bazlı koruyucular (ör. propiyonik asit).
PHI (Bekleme Süresi) 7–14 gün; kullanılan fungisite göre değişir.
Not Hasat sonrası kimyasal kalıntı riskine dikkat edilmeli.

Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler
Etken Madde  FRAC Kodu / Etki Mekanizması Etki Tipi Notlar
Copper oxychloride / hydroxide M1 – Çoklu etki Koruyucu Kabuk yüzeyindeki spor gelişimini önler.
Imazalil 3 – DMI Sistemik Depo mantarlarına karşı etkili; kısa PHI.
Thiabendazole (TBZ) 1 – Benzimidazole Sistemik Penicillium türlerine karşı etkili.
Fludioxonil 12 – Fenylpyrrole Temas etkili Meyve yüzeyi korumasında güçlü antifungal.
Pyrimethanil 9 – Anilinopyrimidine Sistemik Hasat sonrası yüzey uygulamalarında etkili.
Sodyum bikarbonat / Potasyum sorbat M – Çoklu etki Koruyucu Kalıntısız depo koruması sağlar.


Biyolojik Mücadele ve Biyoteknik Önlemler
Biyolojik Etmen / Ürün Etkisi Kullanım Şekli
Aspergillus flavus AF36 / NRRL21882 (atoksijenik suş) Aflatoksin üreten suşlarla rekabet eder. Hasat öncesi 1–2 uygulama (biyokontrol).
Bacillus subtilis Antifungal metabolit üretimiyle yüzey kolonizasyonunu engeller. Hasat sonrası yüzey spreyi veya daldırma.
Trichoderma harzianum Küf gelişimini baskılar, yüzey mikrobiyotası dengesini sağlar. Depo öncesi yüzey biyokaplama.
Bitki Güçlendiriciler Silis, çinko, bor katkılı uygulamalar kabuk direncini artırır. Hasat öncesi dönem.

Direnç Yönetimi ve Entegre Strateji
Kriter Öneri
Depo ve Hasat Entegrasyonu Hasat–kurutma–depolama zinciri izlenmeli.
FRAC Rotasyonu 1 → 9 → 12 → M1 grupları dönüşümlü kullanılmalı.
Aflatoksin İzleme Düzenli numune alımı ve HPLC/ELISA testleri yapılmalı.
İzleme ve Kayıt Tutma Sıcaklık, nem, depolama süresi kayıt altına alınmalı.
Eğitim ve Hijyen İşçiler depo hijyeni ve hasat sonrası uygulamalar konusunda bilinçlendirilmeli.

İlaç Önerileri