Antepfıstığı psillidi (Ağ kurdu) — Agonoscena pistaciae
Zararlının Tanımı ve Sınıflandırması
| Başlık |
Açıklama |
| Bilimsel Adı |
Agonoscena pistaciae Burckhardt & Lauterer |
| Türkçe Adı |
Antepfıstığı psillidi / Ağ kurdu / Psilla |
| Takım (Order) |
Hemiptera (Homoptera alt takımı) |
| Familya (Family) |
Psyllidae |
| Zararlı Tipi |
Emici–salgılayıcı zararlı |
| Morfoloji (Ergin) |
2.5–3 mm boyda, açık kahverengi–sarımsı renkli, zar kanatlı, tıknaz vücutlu. Gövde dik durur. |
| Yumurta |
Oval, sarımsı-beyaz, yeni sürgünlere ve yaprak altına bırakılır. |
| Nimf (Larva) |
Yassı, sarımsı yeşil; üzeri balmumu salgısıyla kaplı; yoğun tatlımsı salgı (honeydew) üretir. |
| Ergin Aktivitesi |
Mart sonu–Ekim sonu arasında aktiftir. |
Yaşayışı ve Biyolojisi
| Başlık |
Açıklama |
| Döl Sayısı |
Yılda 4–6 döl verebilir (bölgeye göre değişir). |
| Kışı Geçirme Şekli |
Genellikle ergin halde, ağaç kabuk aralarında veya yere dökülmüş yaprakların altında kışlar. |
| İlk Görülme Zamanı |
Mart sonu–Nisan başı (tomurcuk patlamasıyla birlikte). |
| Yumurta Bırakma |
Yeni sürgünler, yaprak sapı altı ve çiçek tomurcuklarına. |
| Gelişme Süresi |
Yumurta → nimf (5 dönem) → ergin döngüsü yaklaşık 20–25 gün sürer (25 °C’de). |
| Uygun Koşullar |
Sıcak ve nemli hava gelişimi hızlandırır; 28–30 °C optimumdur. |
| Aktivite Dönemi |
Mayıs–Ağustos arası popülasyon en yüksek seviyeye ulaşır. |
Konukçuları
| Bitki Türü |
Duyarlılık Düzeyi |
Açıklama |
| Pistacia vera (Antep fıstığı) |
Çok yüksek |
Ana konukçudur. |
| Pistacia atlantica (Atlas fıstığı) |
Orta |
Anaç olarak kullanıldığında zararlı taşınabilir. |
| Pistacia terebinthus (Melengiç) |
Orta |
Doğal konukçudur, kışlama kaynağı olabilir. |
| Diğer türler |
Düşük |
Ekonomik zarar yapmaz. |
Zarar Şekli ve Belirtiler
| Zarar Tipi |
Açıklama |
Belirtiler |
| Doğrudan Emgi Zararı |
Nimfler yaprak altından emgi yapar; yaprak hücrelerini zayıflatır. |
Yapraklarda kıvrılma, deformasyon, sararma ve dökülme. |
| Tatlımsı Madde (Honeydew) Salgısı |
Yaprak yüzeyini kaplar, fumajin mantarlarının gelişimini teşvik eder. |
Siyah is lekeleri, fotosentez kaybı. |
| Ağ Örme (Wax Filament) |
Nimfler balmumsu ağ yapısı oluşturur. |
Yaprak altında “beyaz ağ” görünümü. |
| Dolaylı Etki |
Yoğun populasyonlarda gelişme geriliği ve meyve tutumunda azalma. |
Verim düşer, meyve iriliği azalır. |
| Kritik Dönem |
Nisan–Temmuz (nimf yoğunluğu). |
Yeni sürgünlerde kıvrılma ve ballanma. |
Popülasyonu Artıran Faktörler
| Faktör |
Etkisi |
| Sıcaklık (25–30 °C) |
Gelişmeyi hızlandırır, döl sayısını artırır. |
| Düşük Bağıl Nem |
Ergin hareketliliğini artırır. |
| Budama ve Hava Sirkülasyonu Eksikliği |
Nemli mikroklima oluşturur, yumurtlama artar. |
| Azot Fazlalığı |
Yumuşak dokular üretir, nimf beslenmesini kolaylaştırır. |
| Yetersiz Doğal Düşmanlar |
Dengesiz ekosistem, kimyasal aşırı kullanım sonrası artış. |
Doğal Düşmanları (Biyolojik Kontrol Etmenleri)
| Doğal Düşman |
Tür / Grup |
Etkisi |
| Anthocoris nemoralis |
Yırtıcı böcek (Anthocoridae) |
Nimf ve erginleri avlar. |
| Chrysoperla carnea |
Zar kanatlı yırtıcı (Yeşil dantel kanat) |
Ergin ve larvalar nimfleri tüketir. |
| Coccinella septempunctata |
Uğur böceği |
Ergin ve larvalar nimflerle beslenir. |
| Encarsia sp., Psyllaephagus pistaciae |
Parazitoid yaban arıları |
Nimflerin içine yumurta bırakır, parazitler. |
| Beauveria bassiana |
Entomopatojen mantar |
Doğal ölüm etkeni (yüksek nemde). |
Kültürel Mücadele Yöntemleri
| Uygulama Alanı |
Önerilen Önlem |
| Budama |
Kış sonunda sık dallar seyreltilmeli; hava sirkülasyonu artırılmalı. |
| Bahçe Temizliği |
Dökülen yaprak ve kabuk artıkları imha edilmeli (kışlama alanı azaltılır). |
| Sulama Yönetimi |
Aşırı sulamadan kaçınılmalı, dengeli nem sağlanmalı. |
| Besleme Programı |
Aşırı azot kullanımından kaçınılmalı, Ca ve K artırılmalı. |
| Doğal Düşmanların Korunması |
Geniş spektrumlu insektisitlerden kaçınılmalı. |
| Erken Uyarı Sistemi |
Yaprak altı kontrolleri haftalık yapılmalı; 3 yaprakta 5–10 nimf tespitinde müdahale eşiği. |
Kimyasal Mücadele Yöntemleri
| Uygulama Zamanı |
Açıklama |
| İlkbahar (Nisan–Mayıs) |
İlk nimfler görülür görülmez hedef alınmalı. |
| Yüksek Popülasyon Dönemi (Haziran–Temmuz) |
İkinci uygulama gerekebilir. |
| Yağış Sonrası |
Koruyucu etkiler azaldığından tekrarlanabilir. |
| PHI (Bekleme Süresi) |
14–21 gün (etken maddeye bağlı). |
| Direnç Yönetimi |
Aynı IRAC grubundaki ilaçlar ardışık kullanılmamalı. |
Kullanılabilecek Etken Maddeler
| Etken Madde |
IRAC Kodu / Etki Mekanizması |
Etki Tipi |
Açıklama |
| Spirotetramat |
23 – Lipid sentez inhibitörü |
Sistemik |
Nimf ve erginlere karşı etkili, kalıntı süresi düşük. |
| Acetamiprid |
4A – Nikotinik ACh reseptör agonisti |
Sistemik |
Yüksek emgi etkinliği, uzun etki süresi. |
| Flupyradifurone |
4D – Butenolid |
Sistemik |
Arı dostu yeni nesil neonikotinoid alternatifi. |
| Pymetrozine |
9B – Beslenme inhibitörü |
Sistemik |
Emgi durdurucu etki, direnç yönetimi için ideal. |
| Afidopyropen |
9D – TRPV kanal modülatörü |
Sistemik |
Psyllidlerde hızlı etkili, düşük doz yeterli. |
| Buprofezin |
16 – Kitin sentez inhibitörü |
Nimf etkili |
Nimf evrelerinin gelişmesini engeller. |
| Mineral yağlar / Beyaz yağlar |
NC – Fiziksel etki |
Temas |
Yumurta ve genç nimfleri boğar, kalıntısız. |
Biyoteknik ve Biyolojik Mücadele
| Yöntem / Etmen |
Açıklama |
Uygulama Şekli |
| Sarı yapışkan tuzaklar |
Ergin populasyon izleme ve yoğunluğa göre müdahale. |
Bahçeye 4–5 adet/da asılmalı. |
| Beauveria bassiana ve Metarhizium anisopliae |
Entomopatojen mantarlarla biyolojik baskılama. |
Akşam saatlerinde yüksek nem koşulunda uygulanmalı. |
| Chrysoperla carnea salımı |
Yırtıcı larvaların bahçeye bırakılması. |
5–10 birey/ağaç, Nisan–Haziran. |
| Neem yağı (Azadirachtin) |
Beslenme engelleyici ve repellent etki. |
10–15 gün arayla 2–3 uygulama. |
Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) Önerisi
| Dönem |
Uygulama |
Amaç |
| Kış Sonu |
Budama + bahçe temizliği |
Kışı geçiren bireylerin yok edilmesi. |
| İlkbahar (Nisan) |
Sarı tuzak kontrolü + Spirotetramat |
İlk nimf dalgasının baskılanması. |
| Yaz Başı (Haziran) |
Buprofezin / Pymetrozine |
Nimf kontrolü ve direnç yönetimi. |
| Yaz Ortası (Temmuz–Ağustos) |
Flupyradifurone + biyolojik uygulamalar |
Popülasyon düşürme, arı dostu yaklaşım. |
| Hasat Sonrası |
Bahçe hijyeni + doğal düşman koruma |
Popülasyonun gelecek yıla taşınmasını önleme. |
Gözlem ve Ekonomik Eşik
| Bitki Aşaması |
Eşik Değeri |
Uyarı |
| Sürgün Gelişimi |
10 yapraktan 3’ünde aktif nimf |
Erken müdahale zamanı. |
| Çiçeklenme Sonu |
5 yapraktan 2’sinde bal salgısı veya ağ |
Popülasyon hızla artar. |
| Meyve Gelişimi |
%20 yaprakta fumajin varlığı |
Kimyasal veya biyolojik uygulama önerilir. |
|
|
