Antepfıstığı koşnili (Lecanium corni Eulecanium rugulosum)
Zararlının Tanımı ve Sınıflandırması
| Başlık |
Açıklama |
| Bilimsel Adı |
Lecanium corni (Bouché), Eulecanium rugulosum (Archangelskaya) |
| Türkçe Adı |
Antepfıstığı koşnili / Yumuşak kabuklu koşnil |
| Takım (Order) |
Hemiptera |
| Familya (Family) |
Coccidae (Yumuşak koşniller) |
| Zararlı Tipi |
Emici zararlı (floem özsuyunu emer) |
| Ergin Görünümü |
3–6 mm boyunda, oval, kubbemsi yapıda, parlak kahverengi veya koyu kestane rengi. Dişiler sabit, erkekler kanatlı ve kısa ömürlüdür. |
| Yumurta |
Dişi kabuğu altında kütle hâlinde, sarımsı renkte 500–1000 adet bırakılır. |
| Larva (Nimf) |
Açık kahverengi, yassı ve hareketlidir; yaprak altı, sürgün veya meyve sapında bulunur. |
| Ayırt Edici Özellik |
Ballı madde (honeydew) salgısı ve bunun üzerinde fumajin gelişimi tipiktir. |
Yaşayışı ve Biyolojisi
| Başlık |
Açıklama |
| Döl Sayısı |
Yılda 1 (tek yıllık döl verir). |
| Kışı Geçirme Şekli |
Genellikle 1. dönem larva (nimf) halinde, sürgün ve dal kabukları üzerinde geçirir. |
| İlk Aktivite Dönemi |
Mart sonu–Nisan başı (hava sıcaklığı 15 °C’nin üzerine çıktığında). |
| Yumurta Bırakma Zamanı |
Mayıs–Haziran aylarında dişi kabuk altında. |
| Nimf Çıkışı |
Haziran ortası–Temmuz başı; genç larvalar yaprak altına geçer. |
| Erginleşme |
Eylül–Ekim aylarında yeniden dallara göç eder. |
| Uygun Koşullar |
Sıcak ve kuru hava; zayıf ağaçlarda daha yoğun görülür. |
Konukçuları
| Bitki Türü |
Duyarlılık Düzeyi |
Açıklama |
| Pistacia vera (Antep fıstığı) |
Çok yüksek |
Ana konukçudur, ekonomik zarar yapar. |
| Pistacia atlantica, P. terebinthus |
Orta |
Anaçlarda populasyon kaynağı olabilir. |
| Olea europaea (Zeytin) |
Orta |
Bazen birlikte bulunur. |
| Prunus spp. (Kayısı, badem, kiraz) |
Düşük–Orta |
Uygun koşullarda zarar verebilir. |
| Diğer türler |
Düşük |
Çoğu ekonomik olmayan konukçudur. |
Zarar Şekli ve Belirtiler
| Zarar Tipi |
Açıklama |
Belirtiler |
| Emgi Zararı |
Floem özsuyunu emer, karbon asimilasyonunu bozar. |
Yapraklarda sararma, zayıf sürgün gelişimi, dökülme. |
| Bal Salgısı (Honeydew) |
Fazla şekerli salgı nedeniyle fumajin mantarları gelişir. |
Siyah is tabakası; fotosentez kaybı. |
| Zayıf Gelişim |
Sürekli emgi sonucu bitki zayıflar. |
Meyve tutumu azalır, sürgün kısalır. |
| Dolaylı Zarar |
Bal salgısına arı, karınca ve mantar çekilir; bunlar bitki savunmasını zayıflatır. |
Karıncalanma, yüzey parlaklığı. |
| Ekonomik Zarar Dönemi |
Mayıs–Ağustos arası; özellikle genç bahçelerde. |
Kabuk altında dişi yoğunluğu belirgindir. |
Popülasyonu Artıran Faktörler
| Faktör |
Etkisi |
| Yüksek sıcaklık (25–35 °C) |
Gelişmeyi hızlandırır, yumurta verimini artırır. |
| Az yağışlı sezonlar |
Doğal ölüm oranı düşer. |
| Zayıf bakım ve besleme |
Bitki direnci azalır. |
| Aşırı azotlu gübreleme |
Dokuları yumuşatır, emgi kolaylaşır. |
| Yabancı ot fazlalığı |
Mikroklima nemini artırır, koşnillerin tutunma oranı yükselir. |
| Doğal düşman kaybı |
Geniş spektrumlu insektisit kullanımı sonucu patlama yapar. |
Doğal Düşmanları (Biyolojik Kontrol Etmenleri)
| Doğal Düşman Türü |
Latince Adı |
Etki Şekli |
| Yırtıcı uğur böcekleri |
Chilocorus bipustulatus, Exochomus quadripustulatus |
Koşnil yumurta ve nimflerini yer. |
| Parazitoid yaban arıları |
Metaphycus flavus, Coccophagus lycimnia |
Dişi koşnillerin içine yumurta bırakır. |
| Yırtıcı sinekler |
Leucopis spp. (Chamaemyiidae) |
Nimfleri avlar. |
| Entomopatojen mantarlar |
Lecanicillium lecanii, Beauveria bassiana |
Yoğun populasyonlarda doğal salgın oluşturabilir. |
Kültürel Mücadele Önlemleri
| Uygulama Alanı |
Önerilen Önlem |
| Budama |
Sık dallar seyreltilmeli, hava sirkülasyonu artırılmalı. |
| Bahçe Temizliği |
Kurumuş ve kabuklu dallar kışın budanıp imha edilmeli. |
| Besleme Yönetimi |
Azot dengelenmeli, kalsiyum ve potasyum artırılmalı. |
| Sulama |
Denge sağlanmalı; aşırı su stresinden kaçınılmalı. |
| Yabancı Ot Kontrolü |
Koşnil ve karınca barınakları azaltılmalı. |
| Karınca Mücadelesi |
Karıncalar koşnilleri korur; yem tuzakları kullanılmalı. |
| Kış Sonu Uygulama |
Yağ bazlı kışlık ilaç (parafin veya mineral yağ) uygulanmalı. |
Kimyasal Mücadele Yöntemleri
| Uygulama Zamanı |
Açıklama |
| Kış Sonu (Göz Uyanmadan Önce) |
1–1.5 L/100 L su oranında beyaz yağ veya mineral yağ kullanılmalı. |
| İlkbahar (Nimf Yoğunluğu Dönemi) |
Nimfler aktif hâle geldiğinde sistemik insektisitlerle mücadele. |
| Yaz Ortası (Yeni Döl) |
Gerekirse ikinci uygulama; bal salgısı artışı varsa. |
| PHI (Bekleme Süresi) |
14–21 gün (etken maddeye bağlı). |
| Direnç Yönetimi |
Aynı IRAC grubundaki ilaçlar ardışık kullanılmamalı. |
Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler
| Etken Madde |
IRAC Kodu / Etki Mekanizması |
Etki Tipi |
Açıklama |
| Spirotetramat |
23 – Lipid sentez inhibitörü |
Sistemik |
Ergin ve nimf evresinde etkili. |
| Buprofezin |
16 – Kitin sentez inhibitörü |
Sistemik / Nimf etkili |
Yumurtadan çıkışı engeller. |
| Flupyradifurone |
4D – Butenolid |
Sistemik |
Koşnillere karşı güvenli ve kalıntı düşük. |
| Acetamiprid |
4A – Nikotinik ACh agonisti |
Sistemik |
Emgi zararlılarında güçlü etki. |
| Mineral yağlar / Parafin yağlar |
NC – Fiziksel etki |
Temas |
Kışlık mücadelede yumurta ve nimfleri boğar. |
| Pyriproxyfen |
7C – Juvenil hormon analoğu |
Sistemik |
Popülasyonu üreme döneminde baskılar. |
Biyolojik ve Biyoteknik Mücadele
| Yöntem / Etmen |
Etkisi |
Uygulama Şekli |
| Lecanicillium lecanii |
Fungal enfeksiyonla nimf ve ergin öldürür. |
25 °C ve yüksek nemli ortamda uygulanmalı. |
| Beauveria bassiana |
Koşnil vücudunda beyaz miselyal tabaka oluşturur. |
Akşam saatlerinde, 7–10 gün aralıklarla. |
| Neem yağı (Azadirachtin) |
Beslenme engelleyici / antifeedant. |
15 g/L dozunda 2–3 uygulama. |
| Doğal Düşman Salımı |
Metaphycus flavus, Coccophagus lycimnia. |
Mayıs–Haziran arasında serbest bırakılabilir. |
| Karınca Mücadelesi |
Karınca populasyonunu azaltmak biyolojik kontrolü destekler. |
Şeker bazlı yem tuzakları. |
Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) Programı
| Dönem |
Uygulama |
Amaç |
| Kış Sonu (Şubat–Mart) |
Kışlık yağ uygulaması + budama |
Kışı geçiren bireyleri öldürmek. |
| İlkbahar (Nisan–Mayıs) |
Nimf yoğunluğu izleme + sistemik insektisit |
Yeni dölün baskılanması. |
| Yaz Başında (Haziran–Temmuz) |
Buprofezin veya Spirotetramat |
Yumurtadan çıkan nimfleri engellemek. |
| Yaz Ortası (Ağustos) |
Neem yağı / biyolojik preparatlar |
Bal salgısı ve fumajin azaltımı. |
| Hasat Sonrası (Eylül–Ekim) |
Bahçe hijyeni + doğal düşman salımı |
Gelecek yıl populasyonunu sınırlamak. |
Gözlem ve Ekonomik Eşik
| Bitki Aşaması |
Eşik Değeri |
Uyarı |
| Tomurcuk Patlaması |
10 dalda 1–2 koşnil tespiti |
Erken dönem koruma gerekli. |
| Yaprak Gelişimi |
10 yapraktan 3’ünde nimf varlığı |
Kimyasal mücadele eşiği. |
| Yaz Ortası |
Bal salgısı artışı + fumajin oluşumu |
İkinci uygulama zamanı. |
|
|
