Antepfıstığı unlu biti — Nipaecoccus viridis
Zararlının Tanımı ve Sınıflandırması
| Başlık |
Açıklama |
| Bilimsel Adı |
Nipaecoccus viridis (Newstead, 1894) |
| Türkçe Adı |
Antepfıstığı unlu biti / Yeşil unlu bit |
| Takım (Order) |
Hemiptera |
| Familya (Family) |
Pseudococcidae (Unlu bitler) |
| Zararlı Tipi |
Emici zararlı (floem özsuyunu emer) |
| Ergin Görünümü |
2.5–4 mm boyunda, oval, vücut beyaz balmumsu tabaka ile kaplı, kenarlarında kısa iplikçikler bulunur. |
| Yumurta |
100–300 adet, dişi tarafından “pamuksu” ovisak içinde bırakılır. |
| Nimf (Larva) |
Sarımsı beyaz, yassı ve hareketlidir; 3 nimf dönemi vardır. |
| Ergin Dişi |
Sabit halde beslenir; erkek kısa ömürlü, kanatlıdır. |
| Ayırt Edici Özellik |
Tatlımsı salgı (honeydew) ve beyaz unumsu pamukçuk görünümü. |
Yaşayışı ve Biyolojisi
| Başlık |
Açıklama |
| Döl Sayısı |
Yılda 3–5 döl (bölge sıcaklığına bağlı). |
| Kışı Geçirme Şekli |
Ergin veya son dönem nimf halinde, kabuk çatlaklarında veya sürgün diplerinde. |
| İlk Aktivite Dönemi |
Mart sonu–Nisan başı; tomurcuk uyanmasıyla birlikte görülür. |
| Yumurta Bırakma Zamanı |
Nisan–Temmuz arası, ovisaklar halinde yaprak altı ve sürgünlerde. |
| Gelişme Süresi |
Yaklaşık 25–35 gün (25 °C’de). |
| Uygun Koşullar |
25–32 °C sıcaklık ve %60–70 bağıl nemde optimum gelişme. |
| Dağılma Şekli |
Karıncalar, rüzgar, budama aletleri ve insan faaliyetleriyle. |
Konukçuları
| Bitki Türü |
Duyarlılık Düzeyi |
Açıklama |
| Pistacia vera (Antep fıstığı) |
Çok yüksek |
Ana konukçudur. |
| Citrus spp. (Narenciye) |
Yüksek |
İkinci önemli konukçu. |
| Vitis vinifera (Asma) |
Orta |
Meyve yüzeyinde unumsu görünüm oluşturur. |
| Olea europaea (Zeytin) |
Orta |
Yaprak altlarında kümeler oluşturabilir. |
| Mangifera indica (Mango) |
Orta |
Tropikal alanlarda yaygın. |
| Ficus carica (İncir) |
Düşük |
Özellikle kurak koşullarda zarar yapar. |
Zarar Şekli ve Belirtiler
| Zarar Tipi |
Açıklama |
Belirtiler |
| Emgi Zararı |
Bitki özsuyunu emer, fotosentez ve su dengesini bozar. |
Yapraklarda sararma, bükülme, dökülme. |
| Tatlımsı Salgı (Honeydew) |
Üzerinde fumajin (is mantarı) gelişir, fotosentez engellenir. |
Siyah yaprak yüzeyi, parlak yapışkan doku. |
| Pamuksu Koloniler |
Beyaz balmumsu tabaka altında kümeler oluşturur. |
Yaprak altı ve sürgünlerde pamuksu görünüm. |
| Meyve Zararları |
Emgi lekeleri, deformasyon, olgunlaşma gecikmesi. |
Meyve kabuğunda beyaz pamuksu noktalar. |
| Dolaylı Zarar |
Karıncalar tatlı salgıya çekilir, doğal düşmanları uzaklaştırır. |
Karınca hareketliliği artar. |
Popülasyonu Artıran Faktörler
| Faktör |
Etkisi |
| Sıcak ve Kuru Hava (25–35 °C) |
Gelişmeyi hızlandırır, yumurta verimini artırır. |
| Aşırı Azotlu Gübreleme |
Yumuşak dokular oluşturur, zararlının emgisini kolaylaştırır. |
| Zayıf Beslenme ve Stres |
Bitki savunmasını düşürür, kolonizasyon artar. |
| Budama Eksikliği |
Nemli, kapalı taç koşulları zararlının barınmasını kolaylaştırır. |
| Karınca Faaliyeti |
Unlu bitleri korur ve yayılımını artırır. |
| Yabancı Ot ve Döküntüler |
Kışlama ve üreme alanı sağlar. |
Doğal Düşmanları (Biyolojik Kontrol Etmenleri)
| Doğal Düşman |
Tür / Grup |
Etkisi |
| Cryptolaemus montrouzieri |
Uğur böceği (Coccinellidae) |
“Unlu bit avcısı” olarak bilinir; nimf ve erginleri yer. |
| Leptomastix dactylopii |
Parazitoid yaban arısı (Encyrtidae) |
Dişilerin içine yumurta bırakır; larvaları öldürür. |
| Anagyrus pseudococci |
Parazitoid arı |
Unlu bit nimflerini parazitleyerek kontrol eder. |
| Chrysoperla carnea |
Yeşil dantel kanatlı |
Yumurtadan çıkan larvalar aktif yırtıcıdır. |
| Beauveria bassiana, Lecanicillium lecanii |
Entomopatojen mantarlar |
Yüksek nemde doğal salgın oluşturabilir. |
Kültürel Mücadele Önlemleri
| Uygulama Alanı |
Önerilen Önlem |
| Budama |
Kış sonunda yoğun dallar seyreltilmeli; nemli mikroklima azaltılmalı. |
| Bahçe Temizliği |
Kabuk altı artıkları, döküntüler ve yabancı otlar uzaklaştırılmalı. |
| Karınca Kontrolü |
Şekerli yem tuzakları veya doğal bariyerler kullanılmalı. |
| Besleme Programı |
Azot dengeli verilmeli, K ve Ca artırılmalı. |
| Sulama Yönetimi |
Aşırı su stresinden kaçınılmalı, kontrollü sulama yapılmalı. |
| Erken Uyarı ve Gözlem |
Haftalık yaprak altı kontrolleri yapılmalı; pamuksu kümeler izlenmeli. |
Kimyasal Mücadele
| Uygulama Zamanı |
Açıklama |
| İlkbahar (Nisan–Mayıs) |
İlk nimfler görülür görülmez uygulama yapılmalı. |
| Yaz Başında (Haziran) |
Koloniler genişlemeden ikinci uygulama gerekebilir. |
| Kış Sonu (Göz Uyanmadan Önce) |
Mineral yağlar (kışlık yağ) ile kabuk altı populasyon azaltılır. |
| Yağış Sonrası / Yüksek Yoğunlukta |
İlaçlama tekrarı yapılmalı; pamuğumsu yapı ilacı engelleyebilir, ıslatıcı kullanılmalı. |
| PHI (Bekleme Süresi) |
14–21 gün (etken maddeye göre). |
Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler
| Etken Madde |
IRAC Kodu / Etki Mekanizması |
Etki Tipi |
Açıklama |
| Spirotetramat |
23 – Lipid sentez inhibitörü |
Sistemik |
Nimf ve erginlere karşı etkilidir, kalıntı süresi düşüktür. |
| Buprofezin |
16 – Kitin sentez inhibitörü |
Sistemik / Nimf etkili |
Nimf gelişimini durdurur, yumurtadan çıkışı engeller. |
| Flupyradifurone |
4D – Butenolid |
Sistemik |
Arı dostu, uzun etkili neonikotinoid alternatifi. |
| Acetamiprid |
4A – Nikotinik ACh agonisti |
Sistemik |
Emgi zararlılarında hızlı etkili. |
| Pyriproxyfen |
7C – Juvenil hormon analoğu |
Sistemik |
Üreme döneminde popülasyonu baskılar. |
| Mineral / Parafin yağlar |
NC – Fiziksel etki |
Temas |
Kışlık mücadelede kabuk altı bireyleri boğar. |
Biyolojik ve Biyoteknik Mücadele
| Yöntem / Etmen |
Etkisi |
Uygulama Şekli |
| Cryptolaemus montrouzieri salımı |
Unlu bitlerin tüm evrelerinde yırtıcı etki. |
10 birey/ağaç, Mayıs–Haziran arası. |
| Leptomastix dactylopii salımı |
Parazitoid etki, dişi unlu bitlerde parazitlenme. |
50–100 birey/ağaç, koloniler üzerine bırakılır. |
| Beauveria bassiana, Lecanicillium lecanii |
Entomopatojen mantar; nemli koşullarda doğal enfeksiyon. |
Akşam saatlerinde, 7–10 gün arayla 2–3 uygulama. |
| Neem yağı (Azadirachtin) |
Beslenme engelleyici, repellent etki. |
10–15 ml/L dozunda püskürtülür. |
| Doğal Düşman Koruma |
Geniş spektrumlu insektisitlerden kaçınılmalı. |
Özellikle Cryptolaemus’un korunması önemli. |
Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) Programı
| Dönem |
Uygulama |
Amaç |
| Kış Sonu (Şubat–Mart) |
Kışlık mineral yağ + budama |
Kışlayan bireyleri yok etmek. |
| İlkbahar (Nisan) |
Spirotetramat / Buprofezin |
İlk nimf populasyonunu baskılamak. |
| Yaz Başı (Haziran) |
Flupyradifurone + biyolojik ajan |
Koloni genişlemesini engellemek. |
| Yaz Ortası (Temmuz–Ağustos) |
Neem yağı veya mantar preparatları |
Kalıntısız kontrol, fumajin azaltma. |
| Hasat Sonrası (Eylül–Ekim) |
Bahçe temizliği + doğal düşman koruma |
Gelecek sezon inokulumunu azaltmak. |
Gözlem ve Ekonomik Eşik
| Bitki Aşaması |
Eşik Değeri |
Uyarı |
| Sürgün Gelişimi |
10 yaprakta 1–2 koloni |
Erken müdahale gerekli. |
| Meyve Dönemi |
%15–20 sürgünde pamuksu görünüm |
Kimyasal mücadele eşiği. |
| Hasat Öncesi |
Fumajin oluşumu ve karınca hareketliliği |
Popülasyon artışı işareti. |
|
|
