Antepfıstığı kabuk koşnili — Asterolecanium pustulans
Zararlının Tanımı ve Sınıflandırması
| Başlık |
Açıklama |
| Bilimsel Adı |
Asterolecanium pustulans (Cockerell, 1892) |
| Türkçe Adı |
Antepfıstığı kabuk koşnili / Yıldız kabuk koşnili / Kabuklu bit |
| Takım (Order) |
Hemiptera |
| Familya (Family) |
Asterolecaniidae (Kabuklu koşniller) |
| Zararlı Tipi |
Emici zararlı (floem özsuyunu emer) |
| Ergin Görünümü |
1.5–2 mm boyunda, yassı, yeşilimsi-kahverengi; vücudu yıldız şeklinde girintili-çıkıntılı; kabuk benzeri balmumsu tabaka ile kaplı. |
| Yumurta |
Dişi kabuğu altında kütle hâlinde bırakılır. |
| Larva (Nimf) |
Sarı-yeşil renkte, yassı; hareketli ilk dönemden sonra sabitlenir. |
| Ergin Dişi |
Sabit, kabuk altında beslenir; erkekler nadir görülür, kanatlıdır. |
| Ayırt Edici Özellik |
Dallar üzerinde “kabarcık” şeklinde küçük, sert, yıldızsı lekeler. |
Yaşayışı ve Biyolojisi
| Başlık |
Açıklama |
| Döl Sayısı |
Yılda 1–2 (iklim koşullarına göre). |
| Kışı Geçirme Şekli |
1. veya 2. dönem nimf olarak sürgün ve kabuk altında. |
| İlk Aktivite Dönemi |
Mart–Nisan aylarında; göz uyanmasıyla birlikte emgiye başlar. |
| Yumurta Bırakma Zamanı |
Mayıs–Haziran aylarında; dişi kabuk altına 100–200 yumurta. |
| Nimf Çıkışı |
Haziran ortası; kısa süre hareketli, sonra sabitlenir. |
| Uygun Koşullar |
Sıcak ve kuru hava; zayıf ve yaşlı ağaçlarda yoğun görülür. |
| Dağılma Şekli |
Rüzgar, karınca, budama aletleri ve insan faaliyetleriyle. |
Konukçuları
| Bitki Türü |
Duyarlılık Düzeyi |
Açıklama |
| Pistacia vera (Antep fıstığı) |
Çok yüksek |
Ana konukçudur, ekonomik zarar yapar. |
| Pistacia atlantica, P. terebinthus |
Orta |
Anaçlarda bulunabilir. |
| Ficus carica (İncir) |
Orta |
Gövde ve sürgünlerde yoğun koloniler oluşturabilir. |
| Mangifera indica (Mango) |
Yüksek |
Tropikal bölgelerde sık görülür. |
| Olea europaea (Zeytin) |
Düşük–Orta |
Bazı bölgelerde görülmüştür. |
| Diğer türler |
Düşük |
Ekonomik zarar yapmaz. |
Zarar Şekli ve Belirtiler
| Zarar Tipi |
Açıklama |
Belirtiler |
| Emgi Zararı |
Bitki özsuyunu emer; fotosentez ve su dengesi bozulur. |
Sürgünlerde zayıflama, yaprak küçülmesi, dökülme. |
| Kabuk Kalınlaşması |
Sürekli emgi sonucu kabukta mantarlaşma. |
Dal üzerinde kabarcıklı, yıldız biçimli sert lekeler. |
| Tatlımsı Salgı (Honeydew) |
Fumajin mantarlarının gelişmesine neden olur. |
Siyah is tabakası, yaprak yüzeyinde parlaklık. |
| Zayıf Gelişim |
Yeni sürgün ve yaprak gelişimi yavaşlar. |
Cılız sürgünler, düşük meyve tutumu. |
| Dolaylı Zarar |
Karıncalar tatlı salgıya çekilir, doğal düşmanları uzaklaştırır. |
Karınca hareketliliği artar. |
Popülasyonu Artıran Faktörler
| Faktör |
Etkisi |
| Sıcak, Kurak Yaz |
Gelişmeyi hızlandırır, doğal ölüm oranını düşürür. |
| Azot Fazlalığı |
Yumuşak dokuların artması, emgi kolaylığı sağlar. |
| Budama Eksikliği |
Hava sirkülasyonu azalır, nemli mikroklima oluşur. |
| Yabancı Otlar |
Konukçu ortamı oluşturur. |
| Doğal Düşman Kaybı |
Kimyasal dengesizlik sonucu popülasyon patlaması olur. |
Doğal Düşmanları (Biyolojik Kontrol Etmenleri)
| Doğal Düşman Türü |
Latince Adı |
Etkisi |
| Yırtıcı uğur böcekleri |
Chilocorus bipustulatus, Exochomus quadripustulatus |
Kabuk altındaki larva ve yumurtaları yer. |
| Parazitoid yaban arıları |
Coccophagus lycimnia, Metaphycus helvolus |
Dişi koşnillerin içine yumurta bırakır. |
| Entomopatojen mantarlar |
Beauveria bassiana, Lecanicillium lecanii |
Yoğun populasyonlarda doğal salgın oluşturur. |
Kültürel Mücadele Önlemleri
| Uygulama Alanı |
Önerilen Önlem |
| Budama |
Ağaç içi yoğunluğu azaltmak, hava sirkülasyonunu artırmak. |
| Kabuk Temizliği |
Kalınlaşmış kabuklar temizlenmeli; kış sonu budama sonrası yapılmalı. |
| Bahçe Hijyeni |
Kuru dallar, kabuk artıkları ve yabancı otlar uzaklaştırılmalı. |
| Besleme |
Azot dengeli, potasyum ağırlıklı program uygulanmalı. |
| Sulama |
Stres azaltılmalı, aşırı su veya kuraklık önlenmeli. |
| Karınca Kontrolü |
Şekerli yem veya doğal bariyerlerle popülasyon azaltılmalı. |
| Kışlık Yağ Uygulaması |
Parafin/mineral yağ ile kabuk altı bireyleri boğmak. |
Kimyasal Mücadele
| Uygulama Zamanı |
Açıklama |
| Kış Sonu (Şubat–Mart) |
Göz uyanmadan önce beyaz/parafin yağ uygulaması. |
| İlkbahar (Nisan–Mayıs) |
Nimflerin hareketli dönemi; sistemik insektisitlerle uygulama. |
| Yaz Başında (Haziran–Temmuz) |
Popülasyon artışı varsa tekrarlanabilir. |
| PHI (Bekleme Süresi) |
14–21 gün (etken maddeye göre). |
| Direnç Yönetimi |
Aynı IRAC grubundaki ilaçlar ardışık kullanılmamalı. |
Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler
| Etken Madde | IRAC Kodu / Etki Mekanizması |
Etki Tipi |
Açıklama |
| Spirotetramat |
23 – Lipid sentez inhibitörü |
Sistemik |
Nimf ve erginlerde etkili, uzun süreli koruma sağlar. |
| Buprofezin |
16 – Kitin sentez inhibitörü |
Sistemik / Nimf etkili |
Gelişme evrelerini durdurur. |
| Pyriproxyfen |
7C – Juvenil hormon analoğu |
Sistemik |
Yumurtadan çıkışı ve gelişimi engeller. |
| Flupyradifurone |
4D – Butenolid |
Sistemik |
Arı dostu, uzun etkili sistemik insektisit. |
| Acetamiprid |
4A – Nikotinik ACh agonisti |
Sistemik |
Emgi zararlılarında etkili, hızlı sonuç verir. |
| Mineral / Parafin yağlar |
NC – Fiziksel etki |
Temas |
Kışlık mücadelede kabuk altı bireyleri boğar. |
Biyolojik ve Biyoteknik Mücadele
| Yöntem / Etmen |
Etkisi |
Uygulama Şekli |
| Beauveria bassiana, Lecanicillium lecanii |
Mantar enfeksiyonuyla ölüm. |
25–28 °C’de, akşam saatlerinde 7–10 gün arayla. |
| Chilocorus bipustulatus salımı |
Yırtıcı uğur böceği; larva ve erginleri avlar. |
10 birey/ağaç, Nisan–Haziran. |
| Metaphycus helvolus salımı |
Parazitoid yaban arısı; dişi koşnilleri parazitleyerek öldürür. |
50 birey/ağaç, Mayıs–Haziran. |
| Neem yağı (Azadirachtin) |
Beslenme engelleyici ve yumurtlamayı azaltıcı. |
10–15 ml/L dozunda püskürtülür. |
| Karınca Mücadelesi |
Doğal düşmanları korumak için. |
Şekerli yem veya doğal bariyerlerle. |
Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) Programı
| Dönem |
Uygulama |
Amaç |
| Kış Sonu (Şubat–Mart) |
Kışlık yağ + budama |
Kışlayan bireyleri öldürmek. |
| İlkbahar (Nisan) |
Spirotetramat / Buprofezin |
İlk nimf populasyonunu baskılamak. |
| Yaz Başında (Haziran) |
Pyriproxyfen / Flupyradifurone |
Gelişme döngüsünü kırmak. |
| Yaz Ortasında (Temmuz–Ağustos) |
Neem yağı / biyolojik ajan |
Kalıntısız koruma, fumajin azaltımı. |
| Hasat Sonrası (Eylül–Ekim) |
Bahçe hijyeni + doğal düşman koruma |
Gelecek yıl populasyonunu azaltmak. |
Gözlem ve Ekonomik Eşik
| Bitki Aşaması |
Eşik Değeri |
Uyarı |
| Sürgün Gelişimi |
10 cm sürgünde 3–5 kabuk koşnili |
Erken müdahale eşiği. |
| Meyve Dönemi |
%15 sürgünde kabarcıklı leke |
Kimyasal mücadele eşiği. |
| Hasat Sonrası |
Kabukta yıldız benzeri kabarcıklar |
Kışlık yağ uygulaması gerekli. |
|
|
