Yaprak bitleri (Aphis gossypii Myzus persicae)
Zararlının Tanımı ve Sınıflandırması
| Başlık |
Açıklama |
| Bilimsel Adı |
Aphis gossypii (Pamuk yaprak biti), Myzus persicae (Şeftali yaprak biti) |
| Türkçe Adı |
Yaprak bitleri / Emici zararlılar |
| Takım (Order) |
Hemiptera |
| Familya (Family) |
Aphididae |
| Zararlı Tipi |
Emici zararlı (floem özsuyunu emer) |
| Ergin Görünümü |
1–2.5 mm boyunda, armut biçimli; açık yeşil, sarımsı, bazen siyah tonlarda; kanatlı ve kanatsız formları bulunur. |
| Yumurta |
Kışlayan türlerde siyah parlak; A. gossypii genelde canlı yavru doğurur. |
| Nimf (Larva) |
Küçük, soluk yeşil; hızlı gelişir, kısa sürede erginleşir. |
| Ayırt Edici Özellik |
Koloni hâlinde yaprak altlarında; tatlımsı salgı (honeydew) üretir; fumajin oluşumu yaygındır. |
Yaşayışı ve Biyolojisi
| Başlık |
Açıklama |
| Döl Sayısı |
Uygun koşullarda yılda 10–20 döl verebilir. |
| Üreme Şekli |
Partenogenetik (erkeksiz) çoğalma; dişiler canlı yavru doğurur. |
| Kışı Geçirme Şekli |
M. persicae yumurta halinde; A. gossypii ergin veya nimf olarak. |
| İlk Aktivite Dönemi |
Mart sonu–Nisan başı; genç sürgünlerde koloniler oluşturur. |
| Gelişme Süresi |
20–25 °C’de 7–10 gün içinde erginleşir. |
| Uygun Koşullar |
20–28 °C sıcaklık, %60–80 bağıl nem. |
| Popülasyon Patlaması |
İlkbahar sonu ve yaz başında hızlı artış. |
Konukçuları
| Bitki Türü |
Duyarlılık Düzeyi |
Açıklama |
| Pistacia vera (Antep fıstığı) |
Yüksek |
Ana zarar alan konukçu. |
| Prunus persica (Şeftali) |
Çok yüksek |
M. persicae ana konukçusu. |
| Cucumis spp. (Kavun, karpuz) |
Yüksek |
A. gossypii’nin ana konukçusu. |
| Citrus spp., Solanum spp. |
Orta |
Alternatif konukçular. |
| Capsicum annuum, Gossypium hirsutum |
Yüksek |
Pamuk yaprak biti’nin ana bitkileri. |
Zarar Şekli ve Belirtiler
| Zarar Tipi |
Açıklama |
Belirtiler |
| Emgi Zararı |
Floem özsuyunu emer, yaprak dokularında bozulma yaratır. |
Yaprak kıvrılması, sararma, bükülme, gelişme geriliği. |
| Tatlımsı Salgı (Honeydew) |
Fumajin mantarlarının gelişmesine neden olur. |
Siyah yapışkan tabaka, fotosentez kaybı. |
| Sürgün Zayıflaması |
Özsu kaybı, enerji eksikliği. |
İnce, zayıf sürgün yapısı. |
| Meyve Zararı |
Beslenme lekeleri, deformasyon, küçülme. |
Düzensiz kabuk rengi, kalitesiz meyve. |
| Virüs Taşıyıcılığı |
Özellikle M. persicae çok sayıda bitki virüsünün vektörüdür. |
Mozaik, sararma veya bodurluk belirtileri. |
Popülasyonu Artıran Faktörler
| Faktör |
Etkisi |
| Ilıman, nemli iklim |
Popülasyonu hızla artırır. |
| Aşırı azotlu gübreleme |
Bitki dokusunu yumuşatır, zararlıyı teşvik eder. |
| Budama Eksikliği |
Sık dallanma ve nemli mikroklima oluşturur. |
| Yetersiz Doğal Düşman |
Popülasyon patlaması riski artar. |
| Sulama Düzensizliği |
Bitki metabolizmasını zayıflatır. |
Doğal Düşmanları (Biyolojik Kontrol Etmenleri)
| Doğal Düşman |
Tür / Grup |
Etkisi |
| Coccinella septempunctata |
Uğur böceği |
Nimf ve erginleriyle yaprak bitlerini tüketir. |
| Chrysoperla carnea |
Yeşil dantel kanatlı |
Larvaları yoğun koloni kontrolü sağlar. |
| Aphidius colemani, Lysiphlebus testaceipes |
Parazitoid arılar |
Yaprak bitlerinin içine yumurta bırakır. |
| Syrphus ribesii |
Sinek larvası |
Koloni başına 100+ bireyi öldürebilir. |
| Beauveria bassiana, Lecanicillium lecanii |
Entomopatojen mantar |
Yüksek nemde doğal enfeksiyon oluşturur. |
Kültürel Mücadele Önlemleri
| Uygulama Alanı |
Önerilen Önlem |
| Budama |
Hava sirkülasyonu artırılmalı, sık dallar seyreltilmeli. |
| Bahçe Temizliği |
Yabancı otlar ve fazla sürgünler uzaklaştırılmalı. |
| Besleme |
Azot dengeli olmalı, potasyum artırılmalı. |
| Sulama |
Düzgün ve dengeli yapılmalı. |
| Erken Uyarı Sistemi |
Sarı yapışkan tuzaklarla populasyon izlenmeli. |
| Doğal Düşman Koruma |
Geniş spektrumlu insektisitlerden kaçınılmalı. |
Kimyasal Mücadele
| Uygulama Zamanı |
Açıklama |
| İlkbahar (Nisan–Mayıs) |
İlk koloniler görülür görülmez uygulanmalı. |
| Popülasyon Artışı Dönemi (Haziran) |
Gerekirse ikinci uygulama. |
| Yağış Sonrası |
Koruyucu etki azaldığında tekrarlanmalı. |
| PHI (Bekleme Süresi) |
7–14 gün (etken maddeye göre). |
| Direnç Yönetimi |
Aynı IRAC grubundaki ilaçlar ardışık kullanılmamalı. |
Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler
| Etken Madde |
IRAC Kodu / Etki Mekanizması |
Etki Tipi |
Açıklama |
| Flonicamid |
29 – Emgi inhibitörü |
Sistemik |
Hızlı emgi kesici etki, arı dostu. |
| Pymetrozine |
9B – Beslenme durdurucu |
Sistemik |
Direnç yönetiminde etkili. |
| Acetamiprid |
4A – Nikotinik ACh agonisti |
Sistemik |
Geniş etkili, kalıntı süresi düşük. |
| Flupyradifurone |
4D – Butenolid |
Sistemik |
Arı dostu, uzun süreli koruma sağlar. |
| Spirotetramat |
23 – Lipid sentez inhibitörü |
Sistemik |
Koloni kontrolü, uzun süreli etki. |
| Afidopyropen |
9D – TRPV kanal modülatörü |
Sistemik |
Yeni nesil yaprak biti kontrol ajanı. |
| Pyriproxyfen |
7C – Juvenil hormon analoğu |
Sistemik |
Nimf gelişimini durdurur. |
Biyolojik ve Biyoteknik Mücadele
| Yöntem / Etmen |
Etkisi |
Uygulama Şekli |
| Aphidius colemani salımı |
Parazitoid etki |
50–100 birey/ağaç. |
| Chrysoperla carnea salımı |
Yırtıcı larva uygulaması |
10–15 birey/ağaç, Nisan–Haziran. |
| Beauveria bassiana, Lecanicillium lecanii |
Doğal patojen |
Yüksek nem koşullarında, akşam uygulanmalı. |
| Neem yağı (Azadirachtin) |
Repellent + beslenme engelleyici |
10–15 ml/L dozunda, 10 günde bir. |
| Sarı yapışkan tuzaklar |
İzleme ve kontrol |
5 adet/da. |
Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) Programı
| Dönem |
Uygulama |
Amaç |
| Kış Sonu |
Budama + yabancı ot temizliği |
Kışı geçiren populasyonu azaltmak. |
| İlkbahar (Nisan) |
Flonicamid / Spirotetramat |
İlk kolonileri baskılamak. |
| Yaz Başında (Haziran) |
Pymetrozine / Flupyradifurone |
Popülasyon artışını engellemek. |
| Yaz Ortasında (Temmuz) |
Neem yağı + biyolojik ajan |
Doğal düşman destekli koruma. |
| Hasat Sonrası (Eylül) |
Bahçe hijyeni + doğal düşman koruma |
Son dölün baskılanması. |
Gözlem ve Ekonomik Eşik
| Bitki Aşaması |
Eşik Değeri |
Uyarı |
| Sürgün Gelişimi |
10 yapraktan 2–3’ünde koloni varlığı |
Erken müdahale gerekli. |
| Çiçeklenme Sonu |
5 yapraktan 2’sinde honeydew veya fumajin |
Kimyasal mücadele eşiği. |
| Meyve Gelişimi |
%20 sürgünde yaprak biti kolonisi |
Uygulama önerilir. |
|
|
