Beyazsinek (Bemisia tabaci)
Zararlının Tanımı ve Sınıflandırması
| Başlık |
Açıklama |
| Bilimsel Adı |
Bemisia tabaci (Gennadius, 1889) |
| Türkçe Adı |
Beyazsinek / Pamuk beyazsineği |
| Takım (Order) |
Hemiptera |
| Familya (Family) |
Aleyrodidae |
| Zararlı Tipi |
Emici zararlı (floem özsuyunu emer) |
| Ergin Görünümü |
1–1.5 mm boyunda, beyaz renkte, ince zar kanatlı; vücut krem-sarı, kanatlar unumsu balmumu ile kaplı. |
| Yumurta |
Oval, 0.2 mm uzunlukta; yaprak altına tek tek bırakılır. |
| Nimf (Larva) |
İlk dönem hareketli; sonraki dönemler yassı, saydam, yaprağa yapışık. |
| Ayırt Edici Özellik |
Yaprak altlarında beyaz uçuşan böcekler, tatlımsı salgı ve fumajin oluşumu. |
Yaşayışı ve Biyolojisi
| Başlık |
Açıklama |
| Döl Sayısı |
10–15 döl/yıl (sıcak bölgelerde). |
| Kışı Geçirme Şekli |
Ergin veya nimf halinde, yeşil aksam üzerinde. |
| İlk Aktivite Dönemi |
Mart sonu–Nisan başı; sıcaklık 16–18 °C olduğunda aktif olur. |
| Yumurta Bırakma Yeri |
Yaprak alt yüzeyi, damar arası bölgeler. |
| Gelişme Süresi |
25 °C’de 20–25 gün (yumurtadan ergine). |
| Uygun Koşullar |
25–32 °C sıcaklık, %60–80 bağıl nem. |
| Dağılma Şekli |
Rüzgar, fide, insan ve aletlerle kolay taşınır. |
Konukçuları
| Bitki Türü |
Duyarlılık Düzeyi |
Açıklama |
| Pistacia vera (Antep fıstığı) |
Yüksek |
Özellikle genç yapraklarda koloniler oluşturur. |
| Gossypium hirsutum (Pamuk) |
Çok yüksek |
Ana konukçulardan biri. |
| Solanum lycopersicum (Domates) |
Yüksek |
Seralarda önemli zararlı. |
| Citrus spp. (Narenciye) |
Orta |
Yaprak ve sürgünlerde koloniler oluşturabilir. |
| Capsicum annuum (Biber) |
Orta |
Özellikle nemli seralarda zarar yapar. |
| 500+ bitki türü |
- |
Çok geniş konukçu yelpazesine sahiptir. |
Zarar Şekli ve Belirtiler
| Zarar Tipi |
Açıklama |
Belirtiler |
| Doğrudan Emgi Zararı |
Bitki özsuyunu emer, dokularda bozulma yaratır. |
Yapraklarda sararma, solgunluk, dökülme. |
| Tatlımsı Salgı (Honeydew) |
Fumajin gelişimine neden olur, fotosentezi azaltır. |
Siyah yapışkan tabaka, yaprak parlaklığı. |
| Yaprak Deformasyonu |
Emgi alanlarında hücre bozulması. |
Kıvrılma, büzülme, şekil bozukluğu. |
| Virüs Taşıyıcılığı |
En az 100 bitki virüsünün vektörüdür (özellikle Tomato yellow leaf curl virus). |
Sararma, damar belirginleşmesi, büyüme durması. |
| Dolaylı Zarar |
Tatlı salgı, karınca ve mantar oluşumunu teşvik eder. |
Karınca hareketliliği, fumajin tabakası. |
Popülasyonu Artıran Faktörler
| Faktör |
Etkisi |
| Yüksek sıcaklık (25–35 °C) |
Gelişme hızını artırır. |
| Az yağışlı, nemli iklim |
Yumurtadan çıkış oranını yükseltir. |
| Aşırı azotlu gübreleme |
Bitkileri hassaslaştırır. |
| Budama eksikliği |
Nemli mikroklima oluşturur. |
| Doğal düşman kaybı |
Kimyasal dengesizlik sonrası patlama yapar. |
| Yoğun bitki örtüsü |
Yaprak altlarında ideal yaşam ortamı sağlar. |
Doğal Düşmanları (Biyolojik Kontrol Etmenleri)
| Doğal Düşman |
Tür / Grup |
Etkisi |
| Encarsia formosa, Eretmocerus eremicus |
Parazitoid yaban arıları |
Beyazsinek nimflerini parazitleyerek öldürür. |
| Chrysoperla carnea |
Yeşil dantel kanatlı |
Yumurtadan çıkan larvalar aktif yırtıcıdır. |
| Delphastus catalinae |
Uğur böceği türü |
Beyazsinek yumurta ve larvalarını yer. |
| Macrolophus pygmaeus |
Yırtıcı hemipter |
Yumurtaları emerek popülasyonu baskılar. |
| Beauveria bassiana, Lecanicillium lecanii |
Entomopatojen mantarlar |
Yüksek nemde doğal enfeksiyon oluşturur. |
Kültürel Mücadele Önlemleri
| Uygulama Alanı |
Önerilen Önlem |
| Budama ve Hava Sirkülasyonu |
Kapalı taç yapısı açılmalı; alt dallar seyreltilmeli. |
| Bahçe Temizliği |
Enfekteli yaprak ve sürgünler uzaklaştırılmalı. |
| Besleme Programı |
Azot dengesi sağlanmalı; potasyum artırılmalı. |
| Sarı Yapışkan Tuzaklar |
Ergin populasyonu izlemek için kullanılmalı. |
| Karınca Kontrolü |
Bal salgısına gelen karıncalar önlenmeli. |
| Bitki Artıkları |
Hasat sonrası artıklar imha edilmeli. |
Kimyasal Mücadele
| Uygulama Zamanı |
Açıklama |
| İlkbahar (Nisan–Mayıs) |
İlk koloniler görülür görülmez mücadeleye başlanmalı. |
| Yaz Başında (Haziran) |
Popülasyon artışı varsa 10–15 gün sonra ikinci uygulama. |
| Yüksek Yoğunlukta (Temmuz) |
Sistemik insektisitlerle mücadele. |
| PHI (Bekleme Süresi) |
7–21 gün (etken maddeye göre). |
| Direnç Yönetimi |
Aynı IRAC grubundaki ilaçlar art arda kullanılmamalı. |
Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler
| Etken Madde |
IRAC Kodu / Etki Mekanizması |
Etki Tipi |
Açıklama |
| Spirotetramat |
23 – Lipid sentez inhibitörü |
Sistemik |
Nimf ve erginlere karşı etkili. |
| Flupyradifurone |
4D – Butenolid |
Sistemik |
Arı dostu, uzun etkili insektisit. |
| Acetamiprid |
4A – Nikotinik ACh agonisti |
Sistemik |
Ergin beyazsineğe karşı hızlı etki. |
| Pymetrozine |
9B – Beslenme inhibitörü |
Sistemik |
Emgiyi durdurur, nimfleri baskılar. |
| Buprofezin |
16 – Kitin sentez inhibitörü |
Sistemik / Nimf etkili |
Nimflerin gelişimini engeller. |
| Pyriproxyfen |
7C – Juvenil hormon analoğu |
Sistemik |
Yumurtadan çıkışı durdurur. |
| Mineral / Parafin yağlar |
NC – Fiziksel etki |
Temas |
Yumurtaları boğar, bal salgısını azaltır. |
Biyolojik ve Biyoteknik Mücadele
| Yöntem / Etmen |
Etkisi |
Uygulama Şekli |
| Encarsia formosa salımı |
Parazitoid etkisiyle nimf kontrolü |
5–10 birey/ağaç, Mayıs–Haziran. |
| Beauveria bassiana / Lecanicillium lecanii |
Entomopatojen mantar; beyazsinek vücudunda enfeksiyon. |
Yüksek nemde, akşam uygulaması. |
| Chrysoperla carnea salımı |
Yırtıcı larva |
10–15 birey/ağaç, Nisan–Temmuz. |
| Neem yağı (Azadirachtin) |
Repellent + beslenme engelleyici |
10–15 ml/L, 10 günde bir tekrarlanır. |
| Sarı Yapışkan Tuzaklar |
İzleme + kısmi kontrol |
5–10 adet/da. |
Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) Programı
| Dönem |
Uygulama |
Amaç |
| Kış Sonu (Şubat–Mart) |
Budama + kışlık yağ uygulaması |
Kışı geçiren bireyleri yok etmek. |
| İlkbahar (Nisan) |
Spirotetramat / Flupyradifurone |
İlk kolonileri baskılamak. |
| Yaz Başında (Haziran) |
Pymetrozine / Buprofezin |
Nimf gelişimini durdurmak. |
| Yaz Ortasında (Temmuz–Ağustos) |
Neem yağı + biyolojik ajan |
Kalıntısız koruma, doğal dengeyi koruma. |
| Hasat Sonrası (Eylül–Ekim) |
Bahçe hijyeni + doğal düşman salımı |
Gelecek yıl populasyon azaltımı. |
Gözlem ve Ekonomik Eşik
| Bitki Aşaması |
Eşik Değeri |
Uyarı |
| Yaprak Gelişimi |
10 yapraktan 3’ünde yumurta veya nimf |
Erken müdahale eşiği. |
| Çiçeklenme |
%20 yaprakta koloni varlığı |
Kimyasal veya biyolojik uygulama gerekli. |
| Meyve Dönemi |
%30 yaprakta fumajin başlangıcı |
Dirençli populasyon riski. |
|
|
