Antepfıstığı iç kurdu (Ectomyelois ceratoniae)
Zararlının Tanımı ve Sınıflandırması
| Başlık |
Açıklama |
| Bilimsel Adı |
Ectomyelois ceratoniae (Zeller, 1839) |
| Türkçe Adı |
Antepfıstığı iç kurdu / Hurma güvesi / Carob moth |
| Takım (Order) |
Lepidoptera |
| Familya (Family) |
Pyralidae |
| Zararlı Tipi |
Meyve içi zararlısı (çekirdek ve iç kısmında beslenir). |
| Ergin Görünümü |
8–10 mm boyunda; gri-kahverengi kanatlı; ön kanatlar gri-kahverengi, dalgalı koyu çizgili; arka kanatlar açık gri, kenarları püsküllü. |
| Yumurta |
Oval, 0.4 mm; ilk bırakıldığında beyaz, sonra pembe-krem renge döner. |
| Larva (Tırtıl) |
10–15 mm uzunlukta; krem-pembe renkli, baş kahverengi. |
| Pupa |
Kahverengi, 6–8 mm; meyve içinde veya toprakta. |
| Ayırt Edici Özellik |
Meyve içini tamamen boşaltması, iç kısmın kahverengileşmesi ve delik açması. |
Yaşayışı ve Biyolojisi
| Başlık |
Açıklama |
| Döl Sayısı |
3–4 döl/yıl (sıcak bölgelerde 5 döl). |
| Kışı Geçirme Şekli |
Pupa hâlinde, kurumuş meyveler (mumya fıstıklar) veya toprakta. |
| Yumurta Bırakma Yeri |
Olgunlaşmaya başlayan meyve kabuğu veya çatlak kısımlar. |
| Yumurtadan Çıkış Süresi |
25–30 °C’de 3–5 gün. |
| Larva Gelişme Süresi |
12–20 gün. |
| Ergin Ömrü |
5–10 gün; dişi 100–200 yumurta bırakır. |
| Uygun Koşullar |
25–35 °C sıcaklık, düşük nem. |
| Popülasyon Artışı |
Özellikle Temmuz–Eylül döneminde. |
Konukçuları
| Bitki Türü |
Duyarlılık Düzeyi |
Açıklama |
| Pistacia vera (Antep fıstığı) |
Çok yüksek |
Ana konukçu; en ciddi ekonomik zarar. |
| Ceratonia siliqua (Keçiboynuzu) |
Yüksek |
Alternatif ana konukçu. |
| Ficus carica (İncir) |
Orta |
Özellikle kuru meyvelerde zarar yapar. |
| Phoenix dactylifera (Hurma) |
Yüksek |
Depolanmış hurmalarda önemli zararlı. |
| Punica granatum, Citrus spp. |
Düşük |
Ara konukçu olarak zarar yapabilir. |
Zarar Şekli ve Belirtiler
| Zarar Tipi |
Açıklama |
Belirtiler |
| Meyve İçi Zararı |
Tırtıl meyve kabuğunu delerek iç kısımda beslenir. |
Meyve kabuğunda delik, iç kısmın boşalması, iç zararı. |
| Dökülme ve Kalite Kaybı |
Zararlı meyve erken kurur veya dökülür. |
Pörsümüş, buruşmuş, kabuğu açık meyveler. |
| Depo Zararı |
Depolanan ürünlerde tırtıl gelişimi devam eder. |
Delikli, tozlu, küf kokulu iç fıstıklar. |
| Sekonder Enfeksiyonlar |
Açtığı deliklerden mantar ve bakteri girer. |
Renk bozukluğu, çürüme, aflatoksin riski. |
| Ekonomik Kayıp |
%20–60’a kadar ürün kaybı. |
İhracat reddi riski. |
Popülasyonu Artıran Faktörler
| Faktör |
Etkisi |
| Yüksek sıcaklık (30–35 °C) |
Döl süresini kısaltır. |
| Hasat gecikmesi |
Tırtılın meyveye giriş süresi uzar. |
| Bahçede kuru meyve kalması |
Kışlama olanağı sağlar. |
| Depoda nemli ortam |
Gelişmeyi destekler. |
| Yetersiz temizlik |
Popülasyon kaynağı oluşturur. |
Doğal Düşmanları (Biyolojik Kontrol Etmenleri)
| Doğal Düşman |
Tür / Grup |
Etkisi |
| Trichogramma evanescens, T. cacoeciae |
Yumurta parazitoidi |
Yumurtalarda parazitlenme sağlar. |
| Bracon hebetor |
Larva parazitoidi |
Tırtılları etkisiz hale getirir. |
| Habrobracon brevicornis |
Larva parazitoidi |
Özellikle depoda etkilidir. |
| Bacillus thuringiensis var. kurstaki |
Biyoinsektisit |
Tırtıllarda ölüm oluşturur. |
Kültürel Mücadele Önlemleri
| Uygulama Alanı |
Önerilen Önlem |
| Hasat Zamanlaması |
Erken hasat zararı azaltır. |
| Bahçe Hijyeni |
Kurumuş meyveler (mumya fıstıklar) toplanmalı ve imha edilmeli. |
| Depo Temizliği |
Ürün öncesi depo temizlenmeli, çatlaklar kapatılmalı. |
| Hava Sirkülasyonu |
Depolarda iyi havalandırma sağlanmalı. |
| Eşeysel Çekici Tuzaklar (Feromon) |
Ergin popülasyonun izlenmesi ve yakalanması. |
| Ürün Kurutması |
Güneş altında aşırı uzun süre bırakılmamalı. |
Kimyasal Mücadele
| Uygulama Zamanı |
Açıklama |
| Çatlamadan hemen önce (Temmuz ortası) |
İlk larva çıkışı öncesi uygulama yapılmalı. |
| 2. Uygulama (20–25 gün sonra) |
Yeni döl çıkışına karşı. |
| Hasat Öncesi (PHI 21 gün) |
Gerekirse koruyucu uygulama. |
| Depo ilaçlaması |
Depoya alınmadan önce ortam dezenfeksiyonu yapılmalı. |
| Direnç Yönetimi |
Aynı IRAC grubundaki insektisitler ardışık kullanılmamalı. |
Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler
| Etken Madde |
IRAC Kodu / Etki Mekanizması |
Etki Tipi |
Açıklama |
| Chlorantraniliprole |
28 – Ryanodin reseptör modülatörü |
Sistemik |
Tırtıl evresine karşı etkili, güvenli. |
| Emamectin benzoate |
6 – Glutamat-kanal aktivatörü |
Mide + temas |
Hızlı etki, düşük kalıntı. |
| Spinetoram |
5 – Nikotinik modülatör |
Mide + temas |
Organik tarımda da uygundur. |
| Indoxacarb |
22A – Sodyum kanal blokeri |
Sistemik |
Tırtıl beslenmesini durdurur. |
| Methoxyfenozide |
18 – Molting (deri değiştirme) inhibitörü |
Sistemik |
Gelişme bozulması, yüksek seçicilik. |
| Bacillus thuringiensis var. kurstaki |
11A – Biyoinsektisit |
Mide etkili |
Organik sertifikalı çözümlerden biri. |
Biyolojik ve Biyoteknik Mücadele
| Yöntem / Etmen |
Etkisi |
Uygulama Şekli |
| Trichogramma evanescens salımı |
Yumurta parazitoidi |
50 birey/ağaç, Temmuz başında. |
| Bracon hebetor salımı |
Larva parazitoidi |
10 birey/ağaç, Temmuz–Ağustos. |
| Feromon Tuzakları (seks feromon) |
Ergin yakalama ve izleme |
2–3 tuzak/da, Nisan–Eylül. |
| Bacillus thuringiensis (Bt) |
Biyoinsektisit |
1–2 uygulama, 10–12 gün arayla. |
| UV ışık + feromon kombinasyonu |
Gece aktif erginleri cezbetme |
Sıcak bölgelerde verimli yöntemdir. |
Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) Programı
| Dönem |
Uygulama |
Amaç |
| Kış Sonu (Şubat–Mart) |
Kurumuş meyvelerin toplanması |
Kışlayan pupaları yok etmek. |
| İlkbahar (Nisan–Mayıs) |
Feromon tuzak kurulumu |
İlk ergin çıkışını belirlemek. |
| Yaz Başı (Haziran) |
Chlorantraniliprole / Emamectin |
İlk döl tırtıllarına karşı. |
| Yaz Ortası (Temmuz–Ağustos) |
Spinetoram / Indoxacarb |
İkinci döl tırtıllarına karşı. |
| Hasat Sonrası (Eylül) |
Bahçe temizliği + depo dezenfeksiyonu |
Yeni kışlama kaynaklarını azaltmak. |
Gözlem ve Ekonomik Eşik
| Bitki Aşaması |
Eşik Değeri |
Uyarı |
| Meyve Gelişimi (Haziran) |
10 meyveden 1’inde yumurta/delik |
Erken uyarı eşiği. |
| Hasat Öncesi (Temmuz) |
%3–5 meyvede larva belirtisi |
Kimyasal veya biyolojik uygulama gerekli. |
| Depolama Öncesi |
Delikli meyve oranı %2 |
Dezenfeksiyon zorunlu. |
|
|
