Lepidoptera tırtılları — Recurvaria pistaciicola Kermania pistaciella
Zararlının Tanımı ve Sınıflandırması
| Başlık |
Açıklama |
| Bilimsel Adı |
Recurvaria pistaciicola Danilevsky, 1955 / Kermania pistaciella Amsel, 1964 |
| Türkçe Adı |
Antep fıstığı tomurcuk güvesi (Recurvaria pistaciicola) ve Antep fıstığı dal iç kurdu (Kermania pistaciella) |
| Takım (Order) |
Lepidoptera |
| Familya (Family) |
Gelechiidae (Recurvaria) / Tineidae (Kermania) |
| Zararlı Tipi |
Tomurcuk ve dal içi zararlısı |
| Ergin Görünümü |
4–6 mm boyunda küçük güveler; açık gri-kahverengi kanatlı, kanat uçlarında koyu lekeler. |
| Larva (Tırtıl) |
5–7 mm, sarımsı-beyaz renkli; ince uzun gövdeli, baş kapsülü kahverengi. |
| Ayırt Edici Özellik |
Recurvaria tomurcuk ve genç sürgünlerde; Kermania ise odunsu dal içinde galeriler açarak beslenir. |
Yaşayışı ve Biyolojisi
| Başlık |
Recurvaria pistaciicola |
Kermania pistaciella |
| Döl Sayısı |
1–2 döl/yıl |
1 döl/yıl |
| Kışı Geçirme Şekli |
Larva hâlinde, tomurcuk içinde |
Larva hâlinde, dal odun dokusunda |
| Yumurta Bırakma Zamanı |
Nisan ortası–Mayıs başı |
Mayıs sonu–Haziran başı |
| Larva Gelişimi |
20–30 günde tamamlanır |
8–10 ay sürer (yavaş gelişim) |
| Pupa Dönemi |
Tomurcuk içinde, yaz başında |
Dal içinde, ilkbaharda |
| Ergin Çıkışı |
Mayıs–Haziran |
Mart–Nisan |
| Uygun Koşullar |
Ilıman, kurak ilkbahar koşulları |
Sıcak, düşük nemli ortamlar |
Konukçuları
| Bitki Türü |
Duyarlılık Düzeyi |
Açıklama |
| Pistacia vera (Antep fıstığı) |
Çok yüksek |
Ana konukçu ve ekonomik zarar yapan tür. |
| Pistacia khinjuk, P. terebinthus |
Orta |
Anaçlarda gözlenebilir. |
| Ceratonia siliqua (Keçiboynuzu) |
Düşük |
Kermania türü bazen zarar yapar. |
Zarar Şekli ve Belirtiler
| Zarar Tipi |
Recurvaria pistaciicola |
Kermania pistaciella |
| Beslenme Alanı |
Tomurcuk içi ve genç sürgün |
Odunsu dal içi ve kambiyum tabakası |
| Belirti |
Tomurcuk kuruması, sürgün geriliği |
Dal içinde galeriler, zamk akıntısı |
| Zarar Dönemi |
İlkbahar–yaz başı |
Kış sonu–ilkbahar |
| Zarar Şiddeti |
%20–40 sürgün kaybı |
%10–30 dal kaybı |
| Sekonder Etki |
Zayıf sürgünler, düşük çiçeklenme |
Kambiyal dokunun bozulması, dalların kırılması |
| Bahçe Görünümü |
Cılız sürgün yapısı, düzensiz gelişim |
Zamk akıntılı, pürüzlü dallar |
Popülasyonu Artıran Faktörler
| Faktör |
Etkisi |
| Ilıman ve kurak kışlar |
Kışı geçiren larva oranını artırır. |
| Hasat sonrası temizlik eksikliği |
Kışlama kaynaklarını çoğaltır. |
| Budama yetersizliği |
Dallar arası hava akımı azalır. |
| Yaşlı ağaçlar |
Kabuk altı dokular zayıf, larva için elverişli. |
Doğal Düşmanları (Biyolojik Kontrol Etmenleri)
| Doğal Düşman Türü |
Latince Adı |
Etkisi |
| Parazitoid yaban arısı |
Trichogramma evanescens |
Yumurtalarda parazitlenme sağlar. |
| Larva parazitoidi |
Bracon hebetor |
Larvaları etkisiz hale getirir. |
| Entomopatojen mantar |
Beauveria bassiana |
Düşük popülasyonlarda biyolojik baskı. |
| Yırtıcı böcekler |
Chrysoperla carnea |
Erken evre larvalarda etkili. |
Kültürel Mücadele Önlemleri
| Uygulama Alanı |
Önerilen Önlem |
| Budama |
Zararlı dallar kesilip imha edilmeli. |
| Bahçe Hijyeni |
Kurumuş sürgün ve dallar bahçeden uzaklaştırılmalı. |
| Kış Sonu Temizliği |
Tomurcuk içindeki larvalar azaltılmalı. |
| Feromon Tuzakları |
Ergin çıkışlarını izlemek için kullanılmalı. |
| Sulama ve Gübreleme |
Bitkiyi zayıflatmayacak şekilde dengelenmeli. |
| Ağaç Gençleştirme |
Yaşlı dalların düzenli kesimi yapılmalı. |
Kimyasal Mücadele
| Uygulama Zamanı |
Açıklama |
| Mart–Nisan (Ergin Çıkışı) |
İlk kelebek çıkışı tespit edildiğinde. |
| Mayıs (Larva Beslenme Dönemi) |
Larvalar sürgün içine girmeden önce. |
| Haziran (İkinci Döl) |
Recurvaria’da ikinci döl kontrolü. |
| PHI (Bekleme Süresi) |
14–21 gün (etken maddeye göre). |
| Direnç Yönetimi |
Aynı IRAC grubundaki insektisitler ardışık kullanılmamalı. |
Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler
| Etken Madde |
IRAC Kodu / Etki Mekanizması |
Etki Tipi |
Açıklama |
| Chlorantraniliprole |
28 – Ryanodin reseptör modülatörü |
Sistemik |
Tırtıl evresine karşı etkili. |
| Emamectin benzoate |
6 – Glutamat kanalı aktivatörü |
Mide + temas |
Hızlı etkili, düşük kalıntı. |
| Spinetoram |
5 – Nikotinik modülatör |
Mide + temas |
Organik tarımda kullanılabilir. |
| Indoxacarb |
22A – Sodyum kanal blokeri |
Sistemik |
Larva beslenmesini durdurur. |
| Methoxyfenozide |
18 – Deri değiştirme inhibitörü |
Sistemik |
Seçici, uzun etkili. |
| Bacillus thuringiensis var. kurstaki |
11A – Biyoinsektisit |
Mide etkili |
Çevre dostu, kalıntısız. |
Biyolojik ve Biyoteknik Mücadele
| Yöntem / Etmen |
Etkisi |
Uygulama Şekli |
| Trichogramma evanescens salımı |
Yumurtalarda parazitlenme |
50 birey/ağaç, Mart–Nisan. |
| Bracon hebetor salımı |
Larva parazitlenmesi |
10 birey/ağaç, Mayıs–Haziran. |
| Feromon Tuzakları |
Ergin izleme ve kısmi yakalama |
2–3 tuzak/da. |
| Bacillus thuringiensis (Bt) |
Tırtıllara karşı biyoinsektisit |
10–15 gün arayla tekrarlanır. |
| Neem yağı (Azadirachtin) |
Beslenmeyi engeller |
10 ml/L, 10 günde bir. |
Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) Programı
| Dönem |
Uygulama |
Amaç |
| Kış Sonu (Şubat–Mart) |
Kurumuş dalların kesimi + bahçe temizliği |
Kışlayan larvaları yok etmek. |
| İlkbahar (Nisan–Mayıs) |
Feromon tuzak kurulumu + Chlorantraniliprole uygulaması |
Erken populasyon kontrolü. |
| Yaz Başında (Haziran) |
Bt veya Spinetoram uygulaması |
Tırtıl beslenmesini engellemek. |
| Hasat Sonrası (Eylül) |
Budama + hijyen |
Yeni nesil kışlama kaynaklarını azaltmak. |
Gözlem ve Ekonomik Eşik
| Bitki Aşaması |
Eşik Değeri |
Uyarı |
| Sürgün Gelişimi |
%10 sürgünde tomurcuk kuruması |
Erken müdahale eşiği. |
| Dal Gelişimi |
%5 dalda zamk akıntısı / galeri |
Kimyasal veya biyolojik mücadele önerilir. |
| Hasat Sonrası |
Kurumuş dal oranı %3 |
Kışlık temizlik şart. |
|
|
