Antepfıstığı kabuk kurdu — Hylesinus vestitus
Zararlının Tanımı ve Sınıflandırması
| Başlık |
Açıklama |
| Bilimsel Adı |
Hylesinus vestitus (Ratzeburg, 1837) |
| Türkçe Adı |
Antepfıstığı kabuk kurdu / Fıstık kabuk böceği |
| Takım (Order) |
Coleoptera |
| Familya (Family) |
Scolytidae (Kabuk böcekleri) |
| Zararlı Tipi |
Ksilemfag (odun dokusunda galeriler açan böcek) |
| Ergin Görünümü |
3–4 mm boyunda, koyu kahverengi-siyah renkte, kısa ve silindirik gövdeli. Elytralarında (arka kanat örtüsü) ince oluklar bulunur. |
| Larva |
Ayaksız, krem-beyaz renkte, C şeklinde kıvrık. |
| Pupa |
Larva galerilerinin sonunda, odunsu dokuda gelişir. |
| Ayırt Edici Özellik |
Dal veya gövde kabuğu altında galeriler (yuva sistemi) açar; çıkış delikleri genellikle yuvarlak ve düzgün kenarlıdır. |
Yaşayışı ve Biyolojisi
| Başlık |
Açıklama |
| Döl Sayısı |
Yılda 1 döl; sıcak bölgelerde 2 döl verebilir. |
| Kışı Geçirme Şekli |
Larva veya pupa olarak dal ve gövde kabuğu altında. |
| Uçuş Dönemi |
Nisan sonu – Haziran başı (hava 18–20 °C olduğunda başlar). |
| Yumurta Bırakma |
Dişiler, kabuk altında açtıkları galerilere 30–80 yumurta bırakır. |
| Larva Gelişimi |
Yaklaşık 25–40 gün sürer. |
| Pupa Dönemi |
Yaz ortasında 10–14 gün. |
| Ergin Çıkışı |
Mayıs–Haziran aylarında; bazen ikinci uçuş Temmuz’da. |
| Uygun Koşullar |
Sıcak, kurak yazlar ve zayıf ağaçlar popülasyonu artırır. |
Konukçuları
| Bitki Türü |
Duyarlılık Düzeyi |
Açıklama |
| Pistacia vera (Antep fıstığı) |
Çok yüksek |
Ana konukçu; en ciddi zarar yapan tür. |
| Pistacia atlantica, P. terebinthus |
Orta |
Anaç ve yabani türlerde bulunabilir. |
| Ceratonia siliqua (Keçiboynuzu) |
Düşük |
Nadiren tercih edilir. |
| Diğer sert odunlu türler |
Düşük |
Barınma konukçusu olarak kullanılabilir. |
Zarar Şekli ve Belirtiler
| Zarar Tipi |
Açıklama |
Belirtiler |
| Kabuk Altı Zararı |
Böcek, kambiyum ve odun dokusu arasında beslenir. |
Kabuğun altında yelpaze şeklinde galeriler, kahverengileşme. |
| Kambiyal Doku Tahribatı |
Bitkinin su ve besin iletimi bozulur. |
Dal ve sürgünlerde kurumalar, zamk akıntısı. |
| Sürgün Kuruması |
Özellikle genç dallarda hızlı solma ve kuruma. |
Dalların uç kısmından itibaren geriye doğru kurumalar. |
| Ergin Çıkış Delikleri |
Yuvarlak, düzgün kenarlı delikler. |
Kabuğun üzerinde delik kümeleri. |
| Sekonder Enfeksiyonlar |
Galeriler mantar girişine neden olur. |
Siyah renkli lekeler, reçine salgısı. |
Popülasyonu Artıran Faktörler
| Faktör |
Etkisi |
| Kuraklık ve su stresi |
Zayıf ağaçlarda galeri açımı kolaylaşır. |
| Yetersiz budama ve havalanma |
Yoğun taç yapısı, kabuk altında nemli mikroklima oluşturur. |
| Yaşlı ağaçlar |
Kabuğun kalınlaşması nedeniyle zararlı barınabilir. |
| Kış sonu temizlik eksikliği |
Larvalar kabuk altında hayatta kalır. |
| Yanlış besleme (fazla azot) |
Odun dokusunu yumuşatır. |
Doğal Düşmanları (Biyolojik Kontrol Etmenleri)
| Doğal Düşman Türü |
Latince Adı |
Etkisi |
| Parazitoid yaban arıları |
Dendrosoter middendorfi, Cheiropachus quadrum |
Larva ve pupa parazitoitleri. |
| Yırtıcı böcekler |
Clerus mutillarius, Thanasimus formicarius |
Galeri içinde larva ve pupaları tüketir. |
| Entomopatojen mantarlar |
Beauveria bassiana, Metarhizium anisopliae |
Kabuğa uygulandığında yüksek ölüm sağlar. |
| Kuş türleri |
Sinekkapan, serçe vb. |
Zararlının erginlerini tüketir. |
Kültürel Mücadele Önlemleri
| Uygulama Alanı |
Önerilen Önlem |
| Budama |
Zararlı dallar ilkbaharda kesilip yakılmalı. |
| Bahçe Hijyeni |
Kurumuş dallar, kabuk artıkları uzaklaştırılmalı. |
| Sulama Yönetimi |
Kurak dönemlerde düzenli sulama yapılmalı. |
| Kabuk Soyma |
Zamk akıntısı görülen bölgelerde kabuk soyularak larvalar imha edilmeli. |
| Feromon + Etanol Tuzakları |
Ergin uçuşu izlemek için. |
| Ağaç Sağlığının Korunması |
Azot gübrelemesi dengelenmeli, mikroelement eksikleri giderilmeli. |
Kimyasal Mücadele
| Uygulama Zamanı |
Açıklama |
| Ergin Uçuş Başlangıcı (Nisan–Mayıs) |
Feromon tuzaklarda ilk yakalamadan sonra uygulama. |
| İkinci Uçuş (Temmuz) |
Sıcak yıllarda ikinci döl görülebilir, tekrar ilaçlama gerekebilir. |
| Kabuk Soyma Sonrası |
Yaralı alanlara koruyucu ilaç uygulanmalı. |
| PHI (Bekleme Süresi) |
21 gün (etken maddeye göre). |
| Direnç Yönetimi |
Aynı IRAC grubundaki insektisitler art arda kullanılmamalı. |
Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler
| Etken Madde |
IRAC Kodu / Etki Mekanizması |
Etki Tipi |
Açıklama |
| Chlorpyrifos-ethyl |
1B – AChE inhibitörü |
Temas + mide |
Kabuğa nüfuz eder, erginlere etkili. |
| Lambda-cyhalothrin |
3A – Sodyum kanal modülatörü |
Temas |
Uçuş dönemi erginlerinde hızlı öldürücü. |
| Deltamethrin |
3A – Sodyum kanal modülatörü |
Temas |
Feromon tuzak sonrası hedefli uygulama. |
| Emamectin benzoate |
6 – Glutamat Cl⁻ kanal aktivatörü |
Sistemik |
Larvalarda etkili, düşük kalıntı. |
| Beauveria bassiana |
11A – Entomopatojen mantar |
Biyolojik |
Kabuğa püskürtülerek uygulanır. |
Biyoteknik ve Biyolojik Mücadele
| Yöntem / Etmen |
Etkisi |
Uygulama Şekli |
| Feromon Tuzakları |
Ergin yakalama + populasyon izleme |
2–3 tuzak/da; Nisan–Haziran. |
| Etil alkol + feromon kombinasyonu |
Çekici etkisi artar |
Özellikle sıcak bölgelerde verimli. |
| Beauveria bassiana |
Entomopatojen mantar |
Kabuğa püskürtme, 25–30 °C’de etkin. |
| Braconid parazitoit salımı |
Larva popülasyonunu baskılar |
Bahçe başına 50 birey önerilir. |
Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) Programı
| Dönem |
Uygulama |
Amaç |
| Kış Sonu (Şubat–Mart) |
Kurumuş dalların budanması |
Kışlayan larvaları yok etmek. |
| İlkbahar (Nisan) |
Feromon tuzak kurulumu |
Ergin çıkışını belirlemek. |
| Mayıs (Uçuş Başlangıcı) |
Chlorpyrifos veya Lambda-cyhalothrin uygulaması |
İlk dölün engellenmesi. |
| Yaz Ortası (Temmuz) |
Gözlem + gerekirse ikinci ilaçlama |
Popülasyon baskısı. |
| Hasat Sonrası (Eylül) |
Bahçe hijyeni + biyolojik uygulama |
Yeni kışlama alanlarını azaltmak. |
Gözlem ve Ekonomik Eşik
| Bitki Aşaması |
Eşik Değeri |
Uyarı |
| Sürgün Gelişimi |
%5 sürgünde delik veya zamk akıntısı |
Erken müdahale eşiği. |
| Yaz Ortası |
2 tuzakta ≥10 ergin / hafta |
Kimyasal mücadele gereklidir. |
| Hasat Sonrası |
%3 dalda kurumalar |
Kışlık temizlik zorunludur. |
|
|
