Fıstık çekirdek güvesi — Cadra cautella
Zararlının Tanımı ve Sınıflandırması
| Başlık |
Açıklama |
| Bilimsel Adı |
Cadra cautella (Walker, 1863) |
| Türkçe Adı |
Antepfıstığı çekirdek güvesi / Hurma güvesi / Kuru meyve güvesi |
| Takım (Order) |
Lepidoptera |
| Familya (Family) |
Pyralidae |
| Zararlı Tipi |
Depo zararlısı – fıstık, hurma, incir, kuru meyve ve tahıllarda tahribat yapar |
| Ergin Görünümü |
Kanat açıklığı 15–20 mm; ön kanatlar açık gri–kahverengi, ince koyu çizgili; arka kanatlar açık gri, kenarları püsküllüdür. |
| Larva (Tırtıl) |
10–12 mm, beyazımsı veya pembe renkli, başı kahverengidir. |
| Pupa |
5–6 mm, ipek koza içinde (depo yüzeylerinde veya ürün arasında). |
| Ayırt Edici Özellik |
Depo ürünlerinde taneleri birbirine bağlayan ağ yapısı ve küf-benzeri koku. |
Yaşayışı ve Biyolojisi
| Özellik |
Açıklama |
| Döl Sayısı |
5–7 döl/yıl (sıcak bölgelerde 8 döle kadar) |
| Kışı Geçirme Şekli |
Larva veya pupa hâlinde, ürün artıkları veya depo çatlaklarında |
| Yumurta Bırakma |
Dişiler 150–400 yumurta bırakır; kabuklu veya çatlak taneler üzerine. |
| Gelişme Süresi |
25–30 °C’de 30–35 gün; daha düşük sıcaklıkta yavaşlar. |
| Ergin Ömrü |
7–10 gün (beslenmez, yumurta bırakır). |
| Uçuş Dönemi |
Depolarda yıl boyunca, özellikle yaz sonu–sonbaharda artar. |
| Uygun Koşullar |
28–35 °C sıcaklık, %65–80 nem aralığı. |
Konukçuları
| Ürün / Bitki Türü |
Zarar Düzeyi |
Açıklama |
| Pistacia vera (Antep fıstığı) |
Çok yüksek |
En çok tercih edilen ürün, çekirdek içinde larva gelişimi. |
| Phoenix dactylifera (Hurma) |
Çok yüksek |
İsim kökeni buradan gelir. |
| Ficus carica (İncir) |
Yüksek |
Kurutulmuş incirlerde yaygın. |
| Ceratonia siliqua (Keçiboynuzu) |
Orta |
Alternatif besin kaynağı. |
| Corylus avellana (Fındık), Prunus dulcis (Badem) |
Orta |
Depolarda bulunabilir. |
| Tahıllar, yem, kakao |
Düşük |
Uzun süreli depolarda tespit edilebilir. |
Zarar Şekli ve Belirtiler
| Zarar Tipi |
Açıklama |
Belirtiler |
| Larva Zararı |
Larvalar çekirdek iç kısmında beslenir. |
Boşalmış çekirdekler, ağla bağlanmış tanecikler. |
| Ağ Oluşumu |
Tırtıl ipek salgısıyla ürünleri birbirine bağlar. |
Depoda ağsı görünüm ve küf kokusu. |
| Koku ve Kalite Bozulması |
Ürünlerde fermente ve küf kokusu. |
İhracat reddi ve kalite kaybı. |
| Aflatoksin Riski |
Zarardan sonra mantar gelişimi. |
Renk koyulaşması, yüzey kararması. |
| Depoda Gözlenen Belirtiler |
Raf ve duvar köşelerinde tırtıl kokonları. |
Görsel ağ yapısı, döküntü. |
Popülasyonu Artıran Faktörler
| Faktör |
Etkisi |
| Sıcak ve nemli depolar |
Gelişme hızını artırır. |
| Kırık, çatlak ürünler |
Yumurtlama ve larva gelişimi kolaylaşır. |
| Yetersiz temizlik |
Pupa ve larva sığınakları oluşur. |
| Uzun depolama süresi |
Döl sayısı artar. |
| Yanlış istifleme |
Hava sirkülasyonu azalır. |
Doğal Düşmanları (Biyolojik Kontrol Etmenleri)
| Tür / Grup |
Latince Adı |
Etkisi |
| Yumurta parazitoidi |
Trichogramma evanescens |
Yumurtalarda %70 parazitlenme oranı. |
| Larva parazitoidi |
Bracon hebetor |
Tırtıllarda yüksek ölüm oranı. |
| Pupa parazitoidi |
Venturia canescens |
Depolarda doğal populasyon baskısı. |
| Entomopatojen mantar |
Beauveria bassiana |
Larva ve pupa evresinde etkilidir. |
Kültürel Mücadele Önlemleri
| Uygulama Alanı |
Önerilen Önlem |
| Depo Temizliği |
Eski ürün kalıntıları tamamen uzaklaştırılmalı. |
| Hava Sirkülasyonu |
Depo iyi havalandırılmalı. |
| Sıcaklık Kontrolü |
15 °C altı gelişimi durdurur. |
| Ürün Girişi Öncesi İlaçlama |
Boş depo duvar ve zeminleri ilaçlanmalı. |
| Yeni ürün – eski ürün ayrımı |
Aynı depoda karıştırılmamalı. |
| Feromon İzleme Tuzakları |
Ergin uçuşu takip edilmeli. |
Kimyasal Mücadele
| Uygulama Zamanı |
Açıklama |
| Depo hazırlığı öncesi (kış sonu) |
Deltamethrin / Lambda-cyhalothrin ile yüzey uygulaması. |
| Depo boşaltımı sonrası |
Fumigasyon (Alüminyum fosfit). |
| Depolama sırasında |
Kimyasal uygulama yerine biyoteknik izleme tercih edilmeli. |
| PHI |
Ürünle temas olmadığında bekleme süresi gerekmez. |
Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler
Biyoteknik ve Biyolojik Mücadele
| Yöntem / Etmen |
Etkisi |
Uygulama Şekli |
| Feromon Tuzakları (Z9,E12-14:Ac) |
Erkek çekimi ve izleme |
2–3 tuzak/100 m², yıl boyu. |
| UV + Feromon Kombinasyonu |
Ergin kontrolü |
Depo tavan ve girişlerde. |
| CO₂ veya Azot Atmosferi |
Solunumsuz ortamda ölüm |
Paketli ürünlerde etkili. |
| Beauveria bassiana |
Entomopatojen mantar |
25–30 °C’de püskürtme ile. |
| Soğuk Depolama (≤15 °C) |
Gelişmeyi durdurur |
Antep fıstığı depolarında önerilir. |
Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) Programı
| Dönem |
Uygulama |
Amaç |
| Kış Sonu |
Boş depo ilaçlama + temizlik |
Kışlayan larva/pupaları yok etmek |
| Depo Dolumu Öncesi |
Feromon tuzak kurulumu |
Popülasyon izleme |
| Depolama Dönemi |
CO₂ atmosferi veya Bt uygulaması |
Popülasyon baskısı |
| Depo Boşaltımı Sonrası |
Fumigasyon veya sıcak hava uygulaması |
Yeni dölün önlenmesi |
Gözlem ve Ekonomik Eşik
| Depo Tipi |
Eşik Değeri |
Uyarı |
| Kuru meyve deposu |
2 ergin/feromon tuzak/hafta |
Müdahale gerekir |
| Kuruyemiş deposu |
1 larva veya ağ yapısı / 5 kg ürün |
Temizlik ve gazlama önerilir |
| İhracat öncesi kontrol |
0 tolerans |
Kalite reddi riski yüksek |
|
|
