Dal kabuk böcekleri — Scolytus amygdali Hylesinus spp.
Zararlının Tanımı ve Sınıflandırması
| Başlık |
Açıklama |
| Bilimsel Adı |
Scolytus amygdali Guérin-Méneville, 1847 — Hylesinus vestitus ve benzeri Hylesinus türleri |
| Türkçe Adı |
Dal kabuk böcekleri / Kabuk delici böcekler |
| Takım (Order) |
Coleoptera |
| Familya (Family) |
Curculionidae (Alt familya: Scolytinae) |
| Zararlı Tipi |
Odunsu dokuda beslenen ksilem-floem zararlısı |
| Ergin Görünümü |
2–4 mm uzunlukta, silindirik vücutlu, koyu kahverengi-siyah renkli; antenleri topuz biçimindedir. |
| Larva (Grub) |
Ayaksız, beyaz-krem renkli, C biçiminde kıvrılmış; başı kahverengi. |
| Pupa |
Galeriler içinde gelişir; 4–7 gün sonra ergin çıkar. |
| Ayırt Edici Özellik |
Dal ve gövdede yıldız veya yelpaze biçimli galeri sistemi. |
Yaşayışı ve Biyolojisi
| Özellik |
Açıklama |
| Döl Sayısı |
1–2 döl/yıl (bölge sıcaklığına göre) |
| Kışı Geçirme Şekli |
Larva veya pupa hâlinde, dal içindeki galerilerde |
| Yumurta Bırakma |
Dişiler, zayıf veya hastalıklı dal kabuğu altına 20–80 yumurta bırakır. |
| Larva Dönemi |
25–45 gün; kambiyum ve floem dokusunda beslenir. |
| Pupa Dönemi |
5–10 gün; tünel içinde. |
| Ergin Ömrü |
15–20 gün; uçuş ve yumurtlama aktifliği ilkbahar-yaz dönemindedir. |
| Uygun Koşullar |
25–32 °C sıcaklık, düşük nemli ortamlar; kurak ve zayıf ağaçlarda hızla çoğalır. |
Konukçuları
| Bitki Türü |
Zarar Düzeyi |
Açıklama |
| Pistacia vera (Antep fıstığı) |
Çok yüksek |
Ana konukçu tür. |
| Prunus dulcis (Badem) |
Yüksek |
Yaygın zarar oluşturur. |
| Prunus armeniaca (Kayısı) |
Orta |
Genellikle kuraklık dönemlerinde. |
| Olea europaea (Zeytin) |
Orta |
Zayıf sürgünlerde zarar. |
| Pistacia atlantica, P. terebinthus |
Orta |
Doğal alanlarda kışlama ve yayılma kaynağı. |
Zarar Şekli ve Belirtiler
| Zarar Tipi |
Açıklama |
Belirtiler |
| Larva galerileri |
Larvalar kambiyum ve floem dokusunda galeriler açar. |
Kabuk altında yıldız biçimli tüneller. |
| Beslenme zararı |
İletim dokuları tahrip olur. |
Dalların su iletimi kesilir, kuruma başlar. |
| Zamk akıntısı |
Ağaç savunma tepkisi olarak zamk salar. |
Dal yüzeyinde reçine akıntısı. |
| Verim düşüşü |
Meyve tutumu azalır, dallar kırılır. |
Özellikle genç ağaçlarda %30-50 verim kaybı. |
Popülasyonu Artıran Faktörler
| Faktör |
Etkisi |
| Kuraklık ve su stresi |
Ağaç direnci düşer, böcek saldırısına açık hâle gelir. |
| Budama artıklarının bırakılması |
Kışlama alanı sağlar. |
| Zayıf veya hastalıklı ağaçlar |
Yumurtlama için tercih edilir. |
| Yoğun dikim ve hava akımının azlığı |
Zararlının yayılımını kolaylaştırır. |
Doğal Düşmanları (Biyolojik Kontrol Etmenleri)
| Tür / Grup |
Latince Adı |
Etkisi |
| Parazitoid yaban arısı |
Tomicobia seitneri, Eurytoma amygdali |
Larva paraziti. |
| Yırtıcı böcek |
Cleridae familyasından türler |
Larva ve pupalarla beslenir. |
| Entomopatojen mantar |
Beauveria bassiana |
Erginlerde ölüm sağlar. |
| Yırtıcı karınca türleri |
Formica spp. |
Kabuk altındaki larvaları hedef alır. |
Kültürel Mücadele Önlemleri
| Uygulama Alanı |
Önerilen Önlem |
| Kış Budaması |
Kurumuş ve zarar görmüş dallar kesilmeli. |
| Dal Artıklarının İmhası |
Kesilen dallar yakılmalı veya gömülmeli. |
| Sulama Yönetimi |
Su stresinden kaçınılmalı. |
| Feromon veya uçuş tuzakları |
Ergin uçuşu izlenmeli. |
| Zamk akıntılı ağaçlarda erken müdahale |
Zararlının yayılma kaynağını azaltır. |
Kimyasal Mücadele
| Uygulama Zamanı |
Açıklama |
| Ergin uçuşu başlangıcı (Nisan-Mayıs) |
Feromon tuzaklarda ilk yakalama sonrası uygulama yapılır. |
| Yumurtlama dönemi öncesi |
Kabuğa temas eden insektisitler kullanılabilir. |
| Budama sonrası yara koruması |
Bordo bulamacı veya bitkisel yağ uygulaması. |
| PHI (Bekleme süresi) |
14 gün (etken maddeye bağlı). |
Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler
Biyoteknik ve Biyolojik Mücadele
| Yöntem / Etmen |
Etkisi |
Uygulama Şekli |
| Feromon Tuzakları |
Ergin uçuş izleme ve toplu yakalama |
3–5 tuzak/ha. |
| Işık Tuzakları |
Gece aktif ergini yakalama |
Bahar başında. |
| Beauveria bassiana spreyleri |
Enfeksiyon oluşturur |
Ağaç gövdesine püskürtülür. |
| Neem yağı (Azadirachtin) |
Yumurtlamayı engeller |
10 mL/L dozda püskürtme. |
Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) Programı
| Dönem |
Uygulama |
Amaç |
| Kış (Ocak-Şubat) |
Budama ve dal imhası |
Kışlayan larvaları yok etmek |
| İlkbahar (Nisan) |
Feromon tuzak kurulumu |
Ergin uçuş takibi |
| Mayıs |
Lambda-cyhalothrin uygulaması |
Yumurtlama öncesi koruma |
| Yaz (Temmuz) |
Beauveria bassiana veya Neem |
Biyolojik kontrol |
| Sonbahar (Eylül) |
Kurumuş dalların kesimi |
Kışlama popülasyonunu azaltma |
Gözlem ve Ekonomik Eşik
| Ağaç Tipi |
Eşik Değeri |
Uyarı |
| Genç fıstık bahçesi |
2 zarar görmüş dal/ağaç |
Erken müdahale gerekli |
| Olgun bahçe |
5–6 zarar görmüş dal/ağaç |
Kimyasal + kültürel mücadele gerekli |
| Hasat sonrası |
0 tolerans |
Dallar kontrol edilip temizlenmeli |
|
|
