Odun delici böcekler (Chlorophorus varius Cossus cossus)
Zararlının Tanımı ve Sınıflandırması
| Başlık |
Chlorophorus varius |
Cossus cossus |
| Türkçe Adı |
Benekli odun delici böcek |
Kırmızı odun kurdu / Ağaç kurdu |
| Takım (Order) |
Coleoptera |
Lepidoptera |
| Familya (Family) |
Cerambycidae (Uzun antenli böcekler) |
Cossidae (Ağaç kurdu güveleri) |
| Ergin Görünümü |
10–20 mm; yeşilimsi sarı, siyah enine bantlı; uzun antenli. |
70–100 mm kanat açıklığı; gri-kahverengi, güçlü gövde yapılı. |
| Larva Görünümü |
Beyazımsı krem, silindirik, baş kahverengi; 2–3 cm’ye ulaşabilir. |
8–10 cm uzunlukta, kırmızımsı kahverengi, kalın gövdeli. |
| Pupa |
Odun içindeki galerilerde, talaş ve ipek koza içinde. |
Ağaç içinde, talaşla karışık bir koza içinde. |
| Ayırt Edici Özellik |
Odun yüzeyinde küçük dairesel delikler, talaş çıkışı. |
Geniş delikler, kuvvetli asetik asit (sirke) kokusu. |
Yaşayışı ve Biyolojisi
| Özellik |
Chlorophorus varius |
Cossus cossus |
| Döl Sayısı |
1 döl/2 yıl |
1 döl/2–3 yıl |
| Kışı Geçirme Şekli |
Larva hâlinde, odun dokusu içinde |
Larva hâlinde, odun içinde |
| Yumurta Bırakma |
Kabuk çatlaklarına, budama yaralarına |
Gövde çatlaklarına, eski yaralara |
| Larva Dönemi |
1–2 yıl sürebilir; yavaş gelişir |
2–3 yıl sürebilir |
| Pupa Süresi |
2–3 hafta |
3–4 hafta |
| Ergin Uçuş Dönemi |
Nisan–Temmuz |
Mayıs–Ağustos |
| Uygun Koşullar |
25–30 °C, kuru ve güneşli alanlar |
20–30 °C, nemli ve ılıman alanlar |
Konukçuları
| Bitki Türü |
Chlorophorus varius |
Cossus cossus |
| Pistacia vera (Antep fıstığı) |
Evet |
Evet |
| Prunus dulcis (Badem) |
Evet |
Evet |
| Juglans regia (Ceviz) |
Evet |
Evet |
| Olea europaea (Zeytin) |
Evet |
Evet |
| Morus alba (Dut) |
Orta |
Yüksek |
| Populus spp., Salix spp. |
Düşük |
Yüksek |
Zarar Şekli ve Belirtiler
| Zarar Tipi |
Chlorophorus varius |
Cossus cossus |
| Larva Zararı |
Odun ve kambiyum dokusunda ince tüneller açar. |
Geniş tüneller, odun dokusunda ilerleme. |
| Delik ve Talaş |
Küçük, dairesel delikler, talaş döküntüsü. |
Geniş oval delikler, talaş ve kötü koku. |
| Koku Belirtisi |
Yok |
Sirke veya asetik asit kokusu yayılır. |
| Dal Kuruması |
Sınırlı, çoğunlukla gövde yüzeyinde. |
Şiddetli, dallarda iletim kesilir. |
| Ekonomik Zarar |
%10–30 verim kaybı |
%40–70’e kadar kayıp ve ağaç ölümü. |
Popülasyonu Artıran Faktörler
| Faktör |
Etkisi |
| Budama yaralarının açık kalması |
Yumurtlama alanı sağlar. |
| Kuru ve stres altındaki ağaçlar |
Zararlının konukçu tercihini artırır. |
| Yoğun dikim ve kötü hava sirkülasyonu |
Saldırı riskini artırır. |
| Zayıf beslenme ve toprak tuzluluğu |
Savunma direncini azaltır. |
Doğal Düşmanları (Biyolojik Kontrol Etmenleri)
| Tür / Grup |
Latince Adı |
Etkisi |
| Parazitoid yaban arısı |
Scleroderma domesticum |
Larvaları parazitleyerek ölüm sağlar. |
| Yırtıcı böcek |
Cleridae spp. |
Galeri içindeki larvaları avlar. |
| Entomopatojen mantar |
Beauveria bassiana |
Ergin ve larvalarda enfeksiyon oluşturur. |
| Kuş türleri |
Ağaçkakan, serçe vb. |
Larvaları çıkararak yer. |
Kültürel Mücadele Önlemleri
| Uygulama Alanı |
Önerilen Önlem |
| Budama sonrası |
Yaralar macunla kapatılmalı. |
| Kurumuş dallar |
Kesilip yakılmalı. |
| Talaş ve delik kontrolü |
Yaz aylarında gözlem yapılmalı. |
| Sulama ve gübreleme |
Ağaç stresinden kaçınılmalı. |
| Feromon veya ışık tuzakları |
Ergin uçuş dönemi izlenmeli. |
Kimyasal Mücadele
| Uygulama Zamanı |
Açıklama |
| Ergin uçuş dönemi (Mayıs–Temmuz) |
Kabuk ve gövdeye temas etkili insektisit uygulanır. |
| Larva galerisi aktifken (Haziran) |
Sistemik etkili insektisitler tercih edilir. |
| Budama sonrası |
Koruyucu bakırlı veya yağ bazlı karışım uygulanabilir. |
| PHI (Bekleme Süresi) |
14–21 gün (etken maddeye bağlı). |
Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler Biyoteknik ve Biyolojik Mücadele
| Yöntem / Etmen |
Etkisi |
Uygulama Şekli |
| Feromon Tuzakları |
Ergin izleme / toplu yakalama |
3–5 tuzak/ha. |
| Işık Tuzakları |
Gece aktif ergini yakalama |
Mayıs–Ağustos arası. |
| Beauveria bassiana uygulaması |
Biyolojik enfeksiyon |
Gövdeye püskürtme veya enjeksiyon. |
| Neem yağı (Azadirachtin) |
Yumurtlamayı engeller |
10 mL/L dozda püskürtme. |
Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) Programı
| Dönem |
Uygulama |
Amaç |
| Kış (Ocak–Şubat) |
Kurumuş dalların kesilmesi |
Larva ve pupa barınaklarını yok etmek |
| İlkbahar (Nisan–Mayıs) |
Feromon tuzak kurulumu |
Ergin uçuş takibi |
| Ergin Uçuş Dönemi (Mayıs–Temmuz) |
Deltamethrin / Lambda-cyhalothrin |
Yumurtlamayı engellemek |
| Yaz Ortası (Temmuz–Ağustos) |
Biyolojik kontrol (Beauveria / Neem) |
Popülasyon baskısını azaltmak |
| Sonbahar (Eylül) |
Talaşlı dalların imhası |
Kışlama popülasyonunu düşürmek |
Gözlem ve Ekonomik Eşik
| Ağaç Tipi |
Eşik Değeri |
Uyarı |
| Genç bahçe |
2–3 delik/ağaç |
Erken müdahale gerekli |
| Olgun bahçe |
5–10 delik/ağaç |
Kimyasal ve kültürel mücadele gerekebilir |
| Hasat sonrası |
Talaş akıntısı olmamalı |
Bahçe kontrolü şart |
|
|
