Pas akarı — Aceria pistaciae
Zararlının Tanımı ve Sınıflandırması
| Başlık |
Açıklama |
| Bilimsel Adı |
Aceria pistaciae (Nalepa, 1892) |
| Türkçe Adı |
Pas akarı / Fıstık pas akarı |
| Takım (Order) |
Acari (Akarlar) |
| Familya (Family) |
Eriophyidae |
| Zararlı Tipi |
Emici yaprak akarı (mikroskobik boyutlarda) |
| Ergin Görünümü |
0.15–0.20 mm uzunluğunda; silindirik, ince uzun, soluk beyaz-sarı renkte; mikroskopla görülür. |
| Yumurta |
Küresel, şeffaf, yaprak alt yüzeyine bırakılır. |
| Larva/Nimf |
Yarı saydam, silindirik; iki çift bacaklı (eriophyid akarlara özgü). |
| Ayırt Edici Özellik |
Yaprakta pas benzeri sarı-kahverengi lekeler; kabarcıklı yaprak deformasyonu. |
Yaşayışı ve Biyolojisi
| Özellik |
Açıklama |
| Döl Sayısı |
8–10 döl/yıl (iklim koşullarına göre değişir). |
| Kışı Geçirme Şekli |
Dişiler tomurcuk pulları altında, sürgün çatlaklarında veya göz çevresinde. |
| Yumurta Bırakma |
Yaprak altına, damar aralarına, genç sürgünlere bırakılır. |
| Gelişme Süresi |
6–10 gün (25–30 °C’de). |
| Ergin Ömrü |
10–15 gün. |
| Uygun Koşullar |
Ilıman, sıcak ve kuru hava koşulları (%40 altı nem). |
Konukçuları
| Bitki Türü |
Zarar Düzeyi |
| Pistacia vera (Antep fıstığı) |
Çok yüksek |
| Pistacia atlantica |
Orta |
| Pistacia terebinthus |
Orta |
| Diğer Pistacia türleri |
Düşük – doğal konukçular |
Zarar Şekli ve Belirtiler
| Zarar Tipi |
Açıklama |
Belirtiler |
| Yaprak zararı |
Akarlar yaprak özsuyunu emer, yaprak alt yüzeyinde epiderma hasarı oluşturur. |
Yaprak üst yüzeyinde sarı–kahverengi “pas benzeri” lekeler. |
| Yaprak deformasyonu |
Hücre büyümesi bozulur, kabarcık benzeri yaprak deformasyonları oluşur. |
Yaprakta kabarma, içe kıvrılma, pürüzlü yüzey. |
| Fotosentez azalması |
Klorofil kaybı nedeniyle yaprak fonksiyonunu yitirir. |
Erken yaprak dökümü, verim kaybı. |
| Ağaç gelişimi |
Şiddetli bulaşmada sürgün gelişimi yavaşlar. |
Zayıf sürgün ve küçük yaprak oluşumu. |
Popülasyonu Artıran Faktörler
| Faktör |
Etkisi |
| Kuru ve sıcak iklim |
Akar çoğalmasını hızlandırır. |
| Yoğun azotlu gübreleme |
Yumuşak yaprak dokusu akarlar için elverişli olur. |
| Yetersiz sulama |
Bitki stresine yol açarak hassasiyeti artırır. |
| Budama artıklarının bırakılması |
Kışlayan bireylerin korunmasına neden olur. |
Doğal Düşmanları (Biyolojik Kontrol Etmenleri)
| Doğal Düşman Türü |
Latince Adı |
Etkisi |
| Avcı akar |
Amblyseius swirskii, Neoseiulus californicus |
Pas akarını besin olarak kullanır. |
| Yırtıcı böcek |
Stethorus punctillum |
Akar populasyonunu azaltır. |
| Entomopatojen mantar |
Beauveria bassiana |
Akar vücudunda sporla enfeksiyon oluşturur. |
Kültürel Mücadele Önlemleri
| Uygulama Alanı |
Önerilen Önlem |
| Budama ve temizlik |
Kurumuş, kabarcıklı yapraklar uzaklaştırılmalı. |
| Sulama |
Düzenli sulama, bitki stresini azaltır. |
| Gübreleme dengesi |
Azot fazlası önlenmeli; dengeli N-K-Ca oranı sağlanmalı. |
| Kışlık ilaçlama |
Kışlayan bireyleri azaltmak için kükürtlü-yağlı karışımlar uygulanabilir. |
| Doğal düşman korunması |
Geniş spektrumlu insektisitler kullanılmamalı. |
Kimyasal Mücadele
| Uygulama Zamanı |
Açıklama |
| İlkbahar başı (Nisan) |
Yapraklar 2–3 cm olduğunda ilk gözlemler yapılır. |
| Popülasyon artışı tespit edilirse (Mayıs–Haziran) |
Akar yoğunluğu >10 birey/yaprak ise mücadeleye başlanır. |
| Kükürtlü uygulamalar |
2–3 kg/da; düşük populasyonda yeterlidir. |
| PHI (Bekleme süresi) |
7–14 gün (etken maddeye bağlı). |
Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler
| Etken Madde |
IRAC / FRAC Kodu |
Etki Tipi |
Açıklama |
| Abamectin |
6 |
Sistemik + mide etkili |
Yumurtadan çıkan larvalarda etkilidir. |
| Spiromesifen |
23 |
Lipid biyosentez inhibitörü |
Gelişme evrelerini durdurur. |
| Bifenazate |
25 |
Mitokondriyal inhibitör |
Tüm evrelere karşı etkilidir. |
| Etoxazole |
10B |
Gelişim inhibitörü |
Yumurtalara ve genç nimflere etkili. |
| Kükürt |
M2 |
Fiziksel + kontakt etkili |
Organik tarımda uygundur. |
| Yağ bazlı ürünler (mineral, neem) |
M3 |
Fiziksel |
Akarı mekanik olarak boğar. |
Biyoteknik ve Biyolojik Mücadele
| Yöntem / Etmen |
Etkisi |
Uygulama Şekli |
| Avcı akar salımı |
Popülasyonu düşürür |
5.000–10.000 birey/da (Mayıs başı). |
| Neem yağı (Azadirachtin) |
Yumurtlamayı engeller |
10 mL/L dozda püskürtme. |
| Beauveria bassiana |
Mantar enfeksiyonu oluşturur |
10⁸ spor/mL dozda, yaprak altına püskürtülür. |
| Kükürt / Yağ karışımları |
Önleyici etki |
7–10 günde bir tekrarlanır. |
Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) Programı
| Dönem |
Uygulama |
Amaç |
| Mart–Nisan |
Göz kontrolü, kışlayan birey takibi |
Erken teşhis |
| Nisan–Mayıs |
Kükürt veya neem yağı uygulaması |
İlk popülasyonu engellemek |
| Haziran–Temmuz |
Abamectin veya Spiromesifen |
Aktif populasyonu azaltmak |
| Ağustos–Eylül |
Avcı akar salımı veya biyolojik ürün |
Kimyasal yükü azaltmak |
| Ekim |
Yaprak temizliği, sonbahar budaması |
Kışlama alanlarını yok etmek |
Gözlem ve Ekonomik Eşik
| Bitki Gelişim Dönemi |
Eşik Değeri |
Uyarı |
| Erken gelişim (Nisan) |
5 akar/yaprak |
Önlem alınmalı |
| Büyüme dönemi (Haziran) |
10–15 akar/yaprak |
Kimyasal mücadele gerekebilir |
| Sonbahar |
>20 akar/yaprak |
Şiddetli enfestasyon riski |
|
|
