Kök ur nematodları — Meloidogyne spp.
Zararlının Tanımı ve Sınıflandırması
| Başlık |
Açıklama |
| Bilimsel Adı |
Meloidogyne spp. (M. incognita, M. javanica, M. arenaria, M. hapla) |
| Türkçe Adı |
Kök ur nematodları |
| Takım (Order) |
Tylenchida |
| Familya (Family) |
Heteroderidae |
| Zararlı Evre |
Larva (2. dönem, J2) |
| Ergin Görünümü |
Dişi armut şeklinde, 0.5–1 mm; erkek ipliksi, serbest hareketli. |
| Yumurta Görünümü |
Jelatinimsi kese içinde, kök yüzeyinde veya ur içinde kümeler halinde. |
| Ayırt Edici Özellik |
Köklerde düzensiz, fındık tanesi büyüklüğünde “ur” yapıları. |
Yaşayışı ve Biyolojisi
| Özellik |
Açıklama |
| Döl Sayısı |
Uygun koşullarda 5–7 döl/yıl |
| Kışı Geçirme Şekli |
Yumurta veya larva hâlinde toprakta veya kök dokusu içinde. |
| Yumurta Bırakma |
Dişiler yumurtaları jelatin kese içinde ur yüzeyine bırakır. |
| Gelişme Süresi |
20–35 gün (25–30 °C’de). |
| Uygun Koşullar |
Ilıman iklim, yüksek nem ve organik madde içeren gevşek topraklar. |
Konukçuları
| Bitki Türü |
Zarar Düzeyi |
| Pistacia vera (Antep fıstığı fidanları) |
Yüksek |
| Prunus spp. (Badem, kayısı) |
Orta |
| Solanaceae (Domates, patlıcan, biber) |
Çok yüksek |
| Cucurbitaceae (Kavun, kabak, karpuz) |
Yüksek |
| Juglans regia (Ceviz) |
Orta |
| Vitis vinifera (Asma) |
Orta |
| Citrus spp. |
Orta |
Zarar Şekli ve Belirtiler
| Zarar Tipi |
Açıklama |
Belirtiler |
| Kök ur oluşumu |
Larvalar kök uçlarına girip büyüme dokusunda anormal hücre bölünmesi oluşturur. |
Köklerde düzensiz şişkinlikler (ur veya nodül). |
| Su-besin iletim bozukluğu |
İletim dokusu ezildiği için bitki su alamaz. |
Fidelerde solgunluk, yaprak sararması. |
| Kök zayıflaması |
Uç kökler yok olur, sekonder enfeksiyonlar artar. |
Kök çürümesi, kabuk dökülmesi. |
| Gövde etkisi |
Ağır bulaşmada sürgün büyümesi yavaşlar. |
Bodur gelişim, verim düşüşü. |
Popülasyonu Artıran Faktörler
| Faktör |
Etkisi |
| Yüksek toprak sıcaklığı (25–30 °C) |
Larva gelişimi hızlanır. |
| Sulama fazlalığı ve drenaj eksikliği |
Nematod hareketliliğini kolaylaştırır. |
| Ağır bulaşık ön bitkiler (Solanaceae, Cucurbitaceae) |
Popülasyonu artırır. |
| Monokültür ekim ve aşırı azotlu gübreleme |
Doku yumuşaklığını arttırır. |
Doğal Düşmanları (Biyolojik Kontrol)
| Tür / Grup |
Latince Adı |
Etkisi |
| Nematod paraziti mantar |
Paecilomyces lilacinus, Pochonia chlamydosporia |
Yumurtaları parazitleyip öldürür. |
| Bakteri antagonisti |
Pasteuria penetrans |
Larvalara bulaşarak üremeyi baskılar. |
| Yırtıcı nematod |
Mononchus spp. |
Serbest larvaları avlar. |
| Organik madde mikroflorası |
Aktinomiset, Trichoderma spp. |
Kök bölgesinde biyolojik baskı oluşturur. |
Kültürel Mücadele Önlemleri
| Uygulama Alanı |
Önerilen Önlem |
| Fidanlık hijyeni |
Bulaşık alanlardan fidan alınmamalı. |
| Toprak solarizasyonu |
Yaz aylarında şeffaf naylonla 45–60 gün örtülmeli. |
| Rotasyon |
3–4 yıl nematod konukçusu olmayan bitkiler ekilmeli. |
| Organik madde ve kompost |
Toprak mikrobiyotasını zenginleştirir. |
| Drenaj iyileştirme |
Fazla nem önlenmeli. |
Kimyasal Mücadele
| Uygulama Zamanı |
Açıklama |
| Dikim öncesi (fidanlık ve bahçe kurulumu) |
Toprak fumigasyonu veya biyolojik nematisit uygulanabilir. |
| Aktif bulaşma tespitinde (vejetatif dönem) |
Sistemik ve temas etkili nematisitler sulama ile verilebilir. |
| Hasat sonrası (sonbahar) |
Kök temizliği ve toprak sterilizasyonu yapılmalı. |
Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler
| Etken Madde | FRAC Kodu |
Etki Tipi |
Açıklama |
| Fluopyram |
7 |
Sistemik |
Nematod ve fungal etkili; kök uygulaması. |
| Abamectin |
6 |
Sinir sistemi inhibitörü |
Sulama ile toprağa verilir. |
| Oxamyl |
1A |
Sistemik + temas |
Kök etrafında aktif. |
| Fosthiazate |
1B |
Sistemik |
Yumurtadan çıkan larvalarda etkili. |
| Paecilomyces lilacinus |
— |
Biyolojik |
Nematod yumurtalarını parazitleyici. |
Biyoteknik ve Biyolojik Mücadele
| Yöntem / Etmen |
Etkisi |
Uygulama Şekli |
| Solarizasyon |
Yumurtaları ölür |
Yazın 45 gün şeffaf örtü altında. |
| Organik madde (kompost, kanola, hardal) |
Toksik izo-tiyosiyanat gazı oluşturur |
3 ton/da karıştırılır. |
| Paecilomyces veya Trichoderma |
Toprak biyoflora dengesi |
Sulama sistemiyle uygulanır. |
| Neem yağı / Neemcake |
Yumurtlamayı engeller |
50–100 kg/da tohum altına. |
Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) Programı
| Dönem |
Uygulama |
Amaç |
| Kış (Aralık–Ocak) |
Solarizasyon planı, toprak örneklemesi |
Nematod yoğunluğu ölçümü |
| İlkbahar (Mart–Nisan) |
Dikim öncesi biyolojik nematisit uygulaması |
Önleyici etki |
| Yaz (Mayıs–Temmuz) |
Fluopyram veya Abamectin |
Aktif popülasyonu baskılama |
| Sonbahar (Eylül–Ekim) |
Organik madde ve rotasyon |
Toprak yenilenmesi |
Gözlem ve Ekonomik Eşik
| Alan Tipi |
Eşik Değeri |
Uyarı |
| Fidanlık |
1–2 ur / bitki |
Mücadele gerekli |
| Genç bahçe |
5–10 ur / bitki |
Kimyasal veya biyolojik mücadele gerekir |
| Olgun bahçe |
>20 ur / bitki |
Şiddetli bulaşma; yeniden fidanlandırma gerekebilir |
|
|
