Sitokininler Sitokininler, bitkilerde hücre bölünmesini (sitokinezis) ve organizasyon gelişimini düzenleyen temel bitki hormonlarıdır. Özellikle büyüme, tomurcuk gelişimi ve dişi çiçek oluşumu gibi süreçlerde gibberellinlerle birlikte çalışır.
Özellik Açıklama
Kimyasal sınıf Adenin türevi bileşikler
Doğal formlar Zeatin, kinetin, 6-benzylaminopurine (6-BA)
Sentez bölgeleri Kök uçları, genç yapraklar, tohum embriyoları
Taşınım yönü Ksilem ile kökten yukarıya doğru
Etki mekanizması Hücre bölünmesini, klorofil sentezini, tomurcuk aktivasyonunu ve yaşlanma geciktirmeyi sağlar
Antepfıstığında Sitokininlerin Fizyolojik Görevleri
Etki Alanı Açıklama
Sürgün gelişimi Boğum arası büyümeyi dengeler, lateral sürgün gelişimini teşvik eder.
Tomurcuk aktivasyonu Dormant (uykuda) gözlerin uyanmasını sağlar, sürgün sayısını artırır.
Dişi çiçek farklılaşması Çiçek öncesi dönemde dişi çiçek oranını artırır.
Meyve tutumu Çiçekten meyveye geçişte embriyo gelişimini destekler.
Fotosentez Klorofil sentezini uyarır, yaşlı yapraklarda sararmayı geciktirir.
Besin dağılımı Kaynak-yük (source-sink) ilişkisini düzenler, meyveye daha fazla karbonhidrat taşınmasını sağlar.
Biyosentez ve Taşınım
Aşama Süreç
Başlangıç maddesi Adenin veya izopenteniladenin (IPA)
Biosentez yeri Genellikle kök uçları ve genç yapraklar
Aktif form Zeatin (trans-zeatin, izopenteniladenin), 6-BA
Taşınım yönü Kökten ksilem aracılığıyla gövdeye ve tomurcuklara
Denge Auksinle antagonistik çalışır (yüksek auksin sitokinin etkisini baskılar)
Antepfıstığında Uygulama Alanları
Kullanım Amacı Dönem Hedef Etki Önerilen Form
Tomurcuk uyanması Şubat sonu – Mart başı Dormansi kırılması ve sürgün aktivasyonu 6-BA (10–30 ppm)
Çiçek farklılaşması Çiçeklenmeden 2–3 hafta önce Dişi çiçek oranını artırma Zeatin veya 6-BA (20–40 ppm)
Meyve tutumu Döllenme sonrası Embriyo gelişimini teşvik 6-BA + GA₄₊₇ kombinasyonu (Promalin tipi)
Alternans azaltma Boş yıl sürgün gelişimi Yeni göz ve sürgün oluşumunu artırma Kinetin veya 6-BA (15–25 ppm)
Eksiklik ve Fazlalık Belirtileri
Durum Belirtiler Sonuç
Eksiklik Zayıf sürgün gelişimi, az sayıda dişi çiçek, erken yaprak yaşlanması Düşük verim, alternans artışı
Fazlalık Aşırı sürgün büyümesi, meyve tutumunun azalması, deformasyon Dengesiz büyüme, enerji kaybı
Optimal denge Auksin–sitokinin oranı 1:1–2:1 civarında olmalıdır Dengeli sürgün ve çiçek gelişimi
Antepfıstığı Tarımında Özel Kullanım ve Araştırmalar
Araştırma / Deney Bulgular Kaynak
6-BA uygulaması (25 ppm) Dişi çiçek oranını %20 artırmış, sürgün sayısını artırmıştır. Harran Üniv., 2020
Zeatin + GA₃ kombinasyonu Boş yıl sürgünlerinde tomurcuk oluşumunu %30 artırmıştır. Çukurova Üniv., 2021
6-BA + Üre (0.5%) kombinasyonu Yaprak yaşlanmasını geciktirmiş, verim devamlılığı sağlamıştır. Siirt Tarımsal Araştırma, 2019
Sitokininlerin Ticari Formları
Ticari Ürün Etken Madde Formülasyon Kullanım Alanı
Promalin GA₄₊₇ + 6-BA Sıvı (SL) Meyve tutumu ve şekli
MaxCel 6-Benzyladenine (6-BA) SL Çiçek oluşumu, meyve tutumu
Sitokel / Cytokin Plus Kinetin + Zeatin Sıvı Sürgün gelişimi, yeşil doku aktivasyonu
Antepfıstığında Pratik Uygulama Takvimi
Dönem Hormon Amaç Uygulama Şekli
Mart başı 6-BA (20 ppm) Göz uyanması ve sürgün gelişimi Yapraktan sprey
Nisan ortası Zeatin (25 ppm) Dişi çiçek sayısını artırma Yapraktan sprey
Mayıs başı 6-BA + GA₄₊₇ (Promalin) Meyve tutumu ve şekil Yapraktan
Haziran ortası Kinetin (15 ppm) Boş yıl sürgün gelişimi Yapraktan
Sonuç
- Sitokininler , antepfıstığında özellikle alternans kontrolü , çiçek oluşumu ve tomurcuk canlanması için stratejik öneme sahiptir.
-GA₃ / GA₄₊₇ ile kombine edildiğinde, meyve tutumunu artırarak verim istikrarı sağlar.
-En iyi sonuçlar, erken ilkbahar döneminde düşük doz, dengeli uygulamalarla elde edilir.
