Ethephon Ethephon (kimyasal adı: 2-chloroethylphosphonic acid), bitki dokusuna girdikten sonra etilen gazına dönüşen bir büyüme düzenleyici maddedir.
Bitkide doğal etilenin işlevini taklit ederek olgunlaşma, yaprak dökümü, çiçeklenme ve renk gelişimi süreçlerini uyarır.
Özellik
Açıklama
Kimyasal formül
C₂H₆ClO₃P
Etki şekli
Bitki hücrelerinde hidrolize olur → etilen gazı açığa çıkar
Uygulama yöntemi
Yapraktan püskürtme
Etki süresi
3–10 gün arasında etilen salınımı devam eder
Etkileşim
Gibberellin ve auksin hormonlarıyla zıt yönde etki gösterebilir
Antepfıstığında Fizyolojik Etkileri
Etki Alanı
Açıklama
Tarımsal Önemi
Tomurcuk dinlenmesinin kısaltılması
Dormansi sürecini kısaltır, gözlerin daha erken uyanmasını sağlar
Soğuk ihtiyacı yetersiz bölgelerde kullanılır
Çiçeklenme senkronizasyonu
Erkek ve dişi çiçek açım zamanını dengeleyebilir
Tozlanma başarısı artar
Meyve olgunlaşması ve renk gelişimi
Etilen etkisiyle klorofil yıkımı ve antosiyanin oluşumu artar
Koz renk değişimi hızlanır
Yaprak dökümü
Sentezlenen etilen yaprak dökülmesini teşvik eder
Hasat sonrası yaprak temizliği için kullanılabilir
Alternans etkisi (boş yıl)
Aşırı etilen artışı tomurcuk ölümünü tetikleyebilir
Dikkatli doz uygulaması gerekir
Ethephon’un Etki Mekanizması
Bitki dokusuna girdikten sonra pH 6–7 aralığında hızla parçalanır.
Serbest kalan etilen gazı, hücre zarındaki reseptörlere bağlanır.
Bu bağlanma sonucu:
Hücre duvarı enzimleri (pektinaz, selülaz) aktifleşir.
Meyve sapı zayıflar, olgunlaşma ve dökülme başlar.
Klorofil yıkımı, antosiyanin sentezi ve protein bozunumu hızlanır.
Antepfıstığında Uygulama Alanları
Kullanım Amacı
Dönem
Doz
Etki
Soğuk ihtiyacı yetersiz çeşitlerde uyanmayı teşvik
Dinlenme sonu (Şubat–Mart)
300–500 ppm
Tomurcuk uyanması hızlanır
Erkek ve dişi çiçek açımını dengeleme
Çiçeklenmeden 2–3 hafta önce
250–400 ppm
Tozlanma uyumu artar
Yaprak dökümünü teşvik (hasat sonrası)
Eylül–Ekim
400–600 ppm
Yaprak dökümü kolaylaşır
Meyve renk gelişimi (kabuğun açılması)
Hasat öncesi 10–15 gün
250–350 ppm
Koz açılma oranı ve renk artar
Yüksek sıcaklıklarda (>30°C) uygulama yapılmamalıdır; etilen salınımı aşırı hızlanır ve fitotoksisite oluşabilir.
Kimyasal ve Fizyolojik Etkileşimler
Hormon / Madde
Etkileşim
Sonuç
Gibberellinler (GA₃, GA₄₊₇)
Zıt etki (GA büyümeyi teşvik eder, Ethephon baskılar)
Aşırı sürgün uzamasını dengeler
Auksinler (IAA, NAA)
Yüksek auksin seviyesi etilen üretimini artırır
Aşırı kombinasyon dökülmeyi hızlandırır
Sitokininler
Antagonist etki (sitokinin yaşlanmayı geciktirir)
Denge sağlanırsa senesens kontrol edilir
Antietilenler (AVG, 1-MCP)
Ethephon etkisini nötralize eder
Etilen baskılaması isteniyorsa kullanılmaz
Uygulama Riskleri ve Önlemler
Risk
Belirti
Önlem
Fazla doz
Yaprak yanıkları, erken döküm
300–400 ppm sınır aşılmamalı
Sıcaklık yüksekliği
Fitotoksisite, dal zayıflığı
20–28°C aralığında uygulanmalı
Kuru hava koşulları
Etkinliğin azalması
Sabah erken saatlerde uygulanmalı
Yağış sonrası uygulama
Yetersiz emilim
Uygulamadan 24 saat yağış olmamalı
Türkiye ve Dünya Denemeleri
Araştırma
Bulgular
Kaynak
Siirt çeşidi – 400 ppm uygulama
Çiçek uyanması %30 erkenleşti, yaprak dökümü kontrollü oldu
Siirt Tarım Araştırma, 2020
Halebi çeşidi – 250 ppm uygulama
Erkek ve dişi çiçek senkronizasyonu iyileşti
Harran Üniv., 2019
Ethephon + GA₃ kombinasyonu
Döllenme oranı arttı, boş yıl etkisi azaldı
GAP Deneme Alanı, 2022
500 ppm sonrası yüksek sıcaklıkta uygulama
Yaprak yanıkları ve tomurcuk kaybı gözlendi
Gaziantep ZMO, 2021
Sonuç ve Teknik Değerlendirme
-Ethephon, antepfıstığında etilen kontrolü, çiçeklenme senkronizasyonu ve hasat kolaylığı amacıyla sınırlı ama stratejik kullanıma sahiptir.
-En etkili uygulamalar dinlenme dönemi sonunda (Şubat–Mart) veya hasat öncesi (Eylül) yapılır.
-Gibberellin ve sitokininlerle dengeli kombinasyonlar, bitkideki büyüme-olgunlaşma dengesini korur.
-Uygulama öncesi sıcaklık, nem ve ağaç kondisyonu mutlaka dikkate alınmalıdır.
