Bilgi Bankası

Etilen (C₂H₄)

Etilen, armut gibi klimakterik (olgunlaşma sırasında solunum hızı artan) meyvelerde en önemli olgunluk hormonudur. Doğal bir gaz formunda olup, meyve olgunlaşması, yumuşama, renk değişimi ve aroma oluşumunu düzenler.

Etilenin Temel Özellikleri

Özellik Açıklama
Kimyasal formül C₂H₄ (gaz halinde)
Bitki hormonu tipi Gaz formunda, difüzyonla taşınır
Üretim yeri Olgunlaşan meyve dokuları, yaralı bölgeler, yaşlanan yapraklar
Etkileşimde olduğu hormonlar Auksin, ABA, Gibberellin

Armutta Etilenin Etkileri
Fizyolojik Süreç Etilenin Rolü
Olgunlaşma Nişasta → şeker dönüşümünü hızlandırır, tat ve aroma gelişir.
Meyve yumuşaması Hücre duvarındaki pektinleri parçalar (pektinaz aktivasyonu).
Renk değişimi Klorofil yıkımını tetikler, sararma oluşur.
Solunum artışı “Klimakterik pik” döneminde solunum 2–3 kat artar.
Dökülme (abscission) Meyve sapında ayrılma tabakası oluşturur.

Etilen Biyosentez Mekanizması (Yang Döngüsü)

  1. Metiyonin → SAM (S-Adenozil Metiyonin)

  2. SAM → ACC (1-Aminosiklopropan-1-Karboksilik Asit) → ACC sentaz enzimiyle

  3. ACC → Etilen (C₂H₄) → ACC oksidaz enzimiyle

Auksin, ACC sentaz aktivitesini artırarak etilen üretimini tetikler.

Etilen Seviyesini Etkileyen Faktörler

  • Yüksek sıcaklık (25–30 °C): Üretim artar.

  • Yaralanma veya ezilme: Lokal etilen artışı olur.

  • Oksijen varlığı: ACC → C₂H₄ dönüşümü için gereklidir.

  • Düşük O₂ veya yüksek CO₂ atmosferi: Etilen üretimi baskılanır.

Hasat Sonrası Yönetim

Yöntem Amaç Etki
1-MCP (1-Metilsiklopropen) Etilen reseptörlerini bloke eder Olgunlaşmayı geciktirir
Ozon (O₃) Etileni okside eder Depolama ömrünü uzatır
Düşük sıcaklık (0–1 °C) Etilen sentezini yavaşlatır Solunumu düşürür
CA (Kontrollü Atmosfer) Düşük O₂ – yüksek CO₂ ortamı Etilen etkisini azaltır

Etilen – Diğer Hormonlarla İlişkisi
Hormon İlişki Sonuç
Auksin Etilen üretimini artırır Olgunlaşma hızlanır
ABA Etilen sentezini başlatır Renklenme ve aroma gelişir
Gibberellin Etilen etkisini baskılar Raf ömrü uzar
Sitokinin Etilen sentezini azaltır Meyve daha uzun süre sert kalır

Armutta Etilen Yönetiminin Önemi

  • Aşırı etilen → hızlı olgunlaşma, yumuşama, fire artışı.

  • Yetersiz etilen → mat renk, zayıf aroma, tatsız meyve.

  • Optimal etilen kontrolü → dengeli olgunluk, yüksek kalite, uzun raf ömrü.

Uygulama Önerileri

  • Hasat öncesi etilen artışı: olgunluk göstergesi.

  • Hasat sonrası 1-MCP veya ozon kullanımı: raf ömrünü %30–40 uzatır.

  • Soğuk zincir boyunca etilen sensörleriyle izleme yapılmalıdır.

İlaç Önerileri