Bilgi Bankası

Askorbik Asit Peroksidaz (APX)

Askorbik Asit Peroksidaz (APX), armut meyvesinde hidrojen peroksiti (H₂O₂) zararsız hale getiren bir antioksidan savunma enzimidir.
Bu enzim, bitkideki askorbat-glutatyon çevrimi (AsA–GSH döngüsü) içinde görev alır ve hücreleri oksidatif strese karşı korur.

Reaksiyon:

H₂O₂ + Askorbik asit → 2 H₂O + Dehidroaskorbat

Yani, APX enzimi askorbik asidi kullanarak hidrojen peroksiti suya dönüştürür ve hücre içi zararlı reaktif oksijen türlerini (ROS) yok eder.

Armutta Görevleri

  • Soğuk stres savunması: Depolama sırasında biriken H₂O₂’yi temizler, hücre zarını korur.

  • Olgunlaşma kontrolü: Etilen artışıyla oluşan oksidatif stresi dengeler.

  • Renk ve doku korunumu: PPO ve POD gibi kararma enzimlerinin etkisini dolaylı olarak sınırlar.

  • Depo ömrü: APX aktivitesi yüksek meyveler daha uzun süre tazeliğini korur.

APX Aktivitesine Etki Eden Faktörler

Faktör Etkisi Kontrol / Önlem
Sıcaklık 0–1 °C’de aktivite korunur; yüksek sıcaklıkta azalır. Soğuk zincir korunmalı.
O₂ Seviyesi Düşük O₂ → H₂O₂ üretimi azalır → APX ihtiyacı düşer. CA/DCA depolama.
Etilen Oksidatif stres oluşturur → APX aktivitesi artar. 1-MCP uygulaması etilen etkisini dengeler.
Kalsiyum (Ca²⁺) Zar stabilitesini koruyarak APX verimliliğini artırır. CaCl₂ veya Ca-nitrat uygulamaları.
Askorbik Asit (Vitamin C) APX’in substratıdır; yüksek askorbat → yüksek enzim verimi. Askorbik asit takviyesi faydalıdır.

AsA–GSH Döngüsündeki Rolü

APX, Glutatyon Redüktaz (GR), Monodehidroaskorbat Redüktaz (MDHAR) ve Dehidroaskorbat Redüktaz (DHAR) ile birlikte çalışır:

1 APX: H₂O₂’yi parçalar, askorbatı oksitler.
2 MDHAR/DHAR: Dehidroaskorbatı geri dönüştürür.
3 GR: Glutatyonu indirger formuna çevirir.

Bu sistem, meyve dokusunda sürekli antioksidan döngü oluşturarak yaşlanmayı geciktirir.

Hasat Sonrası Önemi

  • Hasattan sonra artan solunum ve etilen üretimi, H₂O₂ seviyesini yükseltir.

  • APX aktivitesi yüksek olan armutlar (ör. Deveci, Santa Maria), bu oksidatif yükü daha iyi tolere eder.

  • Uzun süreli depolamada APX aktivitesi düşerse, kararma, doku bozulması ve su kaybı hızlanır.

  • 1-MCP, Ca ve kitosan uygulamaları APX seviyesini yüksek tutar.

Diğer Enzimlerle İlişkisi

Enzim İlişki
CAT (Katalaz) H₂O₂’nin hızlı yıkımında APX ile birlikte çalışır.
SOD (Süperoksit Dismutaz) Süperoksit radikallerini H₂O₂’ye çevirir, APX bunu suya dönüştürür.
GR (Glutatyon Redüktaz) APX’in kullandığı antioksidanları geri dönüştürür.

Bu koordinasyon sayesinde hücre oksidatif hasardan korunur.

Yönetim ve Uygulama Önerileri

  • Soğuk depolama (0–1 °C): APX aktivitesi korunur.

  • 1-MCP: Etilen kaynaklı oksidatif stresi azaltır.

  • CA / DCA: O₂ düşürülerek ROS üretimi azaltılır.

  • Kitosan / Askorbik Asit kaplaması: APX aktivitesini destekler.

  • Kalsiyum uygulamaları: Mitokondri zar bütünlüğünü koruyarak APX stabilitesini artırır.

Sonuç

Askorbik Asit Peroksidaz (APX), armutun oksidatif stres savunma sisteminin merkezindedir.
Bu enzim sayesinde:

  •  H₂O₂ zararsız hale gelir,

  •  Hücre zarları korunur,

  •  Kararma ve yaşlanma gecikir,

  •  Depolama süresi uzar.

Sonuç olarak: Yüksek APX aktivitesi = Daha uzun raf ömrü + Daha parlak ve taze meyve görünümü.

İlaç Önerileri