Bilgi Bankası

Kahverengi Pas (Puccinia recondita f.sp. hordei)

Hastalık Etmeni ve Biyolojisi

  • Etmen: Puccinia recondita f.sp. hordei

  • Bu fungus, obligat parazit olup yalnızca canlı bitki dokusunda gelişir.

  • Ürediospor (yazlık spor) formunda hızlı yayılır; teliospor formunda ise kışı geçirir.

  • Sporlar rüzgarla uzun mesafelere taşınabilir ve enfeksiyon için yüzey nemi (çiğ, yağmur) gereklidir.

  • İnkübasyon süresi (enfeksiyondan ilk belirtinin görülmesine kadar): 7–10 gün.

Zarar Şekli ve Ekonomik Önemi

  • Enfeksiyon yapraklarda fotosentez alanını azaltır, bitkiyi zayıflatır.

  • Erken dönem bulaşmalarda verim kaybı %20–50 olabilir.

  • Şiddetli enfeksiyonlarda yapraklar tamamen kurur, sap incelir, dane dolumu zayıflar.

  • Özellikle nemli ve ılıman iklimlerde, yoğun ekim ve aşırı azotlu gübreleme koşullarında yaygındır.

Belirtiler ve Tanılama Kriterleri

Bitki Aşaması Belirti Açıklama
Vejetatif dönem Küçük, turuncu-kahverengi pustüller Genellikle yaprağın üst yüzeyinde
Gelişme dönemi Pustüller birleşir Yaprak yüzeyi düzensiz kahverengileşir
İleri dönem Sararma ve erken yaprak ölümü Pas rengi sporlar elle silinebilir
Telial evre Siyah pustüller Hasat öncesi dönemde görülür (teliospor evresi)

Mikroskop altında yuvarlak, dikenli ürediosporlar ve daha koyu renkli, kalın duvarlı teliosporlar gözlemlenir.

Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

Faktör Uygun Aralık / Durum Etkisi
Sıcaklık 15–22°C Enfeksiyon ve gelişim için optimum
Bağıl nem %95 ve üzeri Spor çimlenmesi için gerekli
Yaprak yüzeyinde çiğ ≥ 6 saat Enfeksiyon için yeterli nem
Azot fazlalığı – Duyarlılığı artırır
Yoğun ekim – Mikroklima nemini yükseltir

Kültürel Mücadele Önlemleri

  • Dayanıklı çeşitlerin kullanılması (örneğin ‘Tarm 92’, ‘Orman 89’ gibi toleranslı arpa çeşitleri).

  • Ekim sıklığının azaltılması – hava sirkülasyonunu artırır.

  • Bitki artıkları sonbaharda toprağa gömülmeli veya yakılmalıdır.

  • Aşırı azotlu gübreleme yapılmamalıdır.

  • Ekim nöbeti (rotasyon) uygulanmalı, aynı alana üst üste arpa ekilmemelidir.

Kimyasal Mücadele

İlaçlama, hastalığın ilk belirtileri (pustül oluşumu) görüldüğünde başlatılır.
Yaprak ve üst boğum ilaçlamaları, hastalığın şiddetine göre 1–2 kez tekrarlanabilir.

Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler

Etken Madde FRAC Kodu / Etki Mekanizması Açıklama
Tebuconazole 3 (DMI – Triazol) Sistemik, koruyucu ve tedavi edici etkili
Prothioconazole + Bixafen 3 + 7 (DMI + SDHI) Uzun kalıcılık, çift etki mekanizması
Azoxystrobin 11 (QoI – Strobilurin) Spor çimlenmesini engeller
Pyraclostrobin 11 (QoI – Strobilurin) Fizyolojik canlılık artırıcı (“greening effect”)
Epoxiconazole 3 (DMI – Triazol) Yaprak koruyucu ve küratif etki

Biyolojik Mücadele

  • Bacillus subtilis ve Trichoderma harzianum içeren biyolojik fungisitler, pas gelişimini yavaşlatabilir.

  • Silisyum, kitosan ve bitki özütleri yaprak yüzey direncini artırarak pasın yayılımını azaltabilir.

Direnç Yönetimi

  • Aynı FRAC grubundaki fungisitlerin ardışık kullanılmaması gerekir.

  • Triazol + Strobilurin veya SDHI + DMI kombinasyonları dönüşümlü olarak tercih edilmelidir.

  • Gereksiz ilaçlamalardan kaçınılmalı, ekonomik zarar eşiği dikkate alınmalıdır.

Entegre Mücadele Stratejisi (IPM)

  • Kültürel önlemler + dayanıklı çeşit + erken tanı + doğru fungisit seçimi.

  • Meteorolojik verilere dayalı erken uyarı sistemleri kullanılabilir.

  • Enfeksiyon riski tahmin programlarıyla ilaçlama zamanı optimize edilmelidir.

İlaç Önerileri