Bilgi Bankası

Sarı Pas (Puccinia striiformis f.sp. hordei)

 Hastalık Etmeni ve Biyolojisi

  • Etmen: Puccinia striiformis f.sp. hordei

  • Zorunlu parazit bir fungus olup, yalnızca canlı arpa bitkilerinde gelişir.

  • Fungus kışı genellikle yabani arpa türlerinde veya erken ekilmiş arpa tarlalarında ürediospor formunda geçirir.

  • Sporlar rüzgarla taşınır; yüzey nemi ve düşük sıcaklıklar (8–15°C) enfeksiyonu destekler.

  • Hastalık, serin ve nemli ilkbahar koşullarında hızla gelişir.

Zarar Şekli ve Ekonomik Önemi

  • Sarı pas, yapraklarda fotosentez alanını azaltır, bitkinin gelişimini durdurur.

  • Şiddetli enfeksiyonlarda dane dolumu azalır, erken kuruma görülür.

  • Uygun koşullarda verim kaybı %30–60 oranına ulaşabilir.

  • Türkiye’de özellikle İç Anadolu, Marmara ve Ege bölgelerinde ilkbahar dönemlerinde sıkça görülür.

Belirtiler ve Tanılama Kriterleri

Gözlem Alanı Belirti Açıklama
Yaprak yüzeyi Sarı-turuncu pustüller Damarlar boyunca çizgisel dizilim
Alt yapraklar Erken sararma Hastalık aşağıdan yukarıya ilerler
Yaprak kını ve başak Şerit şeklinde pustüller Şiddetli enfeksiyon durumunda görülür
Telial evre Siyah pustüller Hasat öncesi dönemde (teliospor evresi)

Mikroskop altında limon sarısı, ince duvarlı ürediosporlar görülür.
Sarı pasın karakteristik farkı, pustüllerin çizgisel dizilim göstermesidir.

Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

Faktör Uygun Aralık / Durum Etkisi
Sıcaklık 8–15°C Enfeksiyon için optimum sıcaklık
Bağıl nem %95 ve üzeri Spor çimlenmesini artırır
Serin, nemli rüzgarlar – Spor taşınımını kolaylaştırır
Erken ekim – Kışı geçirecek inokulum kaynağı oluşturur
Aşırı azot – Duyarlılığı artırır

Kültürel Mücadele Önlemleri

  • Dayanıklı çeşitlerin kullanılması (örneğin ‘Tokak 157/37’, ‘Yesevi 93’ vb.).

  • Erken ekimden kaçınılmalı.

  • Tarladaki yabani arpa türleri imha edilmelidir.

  • Aşırı azotlu gübreleme yapılmamalı.

  • Ekim nöbeti (rotasyon) uygulanmalı, aynı tarlaya üst üste arpa ekilmemelidir.

Kimyasal Mücadele

İlaçlama, ilk sarı pustüller görüldüğünde başlamalıdır.
Gerektiğinde başaklanma öncesi ikinci uygulama yapılabilir.

Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler

Etken Madde FRAC Kodu / Etki Mekanizması Açıklama
Tebuconazole 3 (DMI – Triazol) Sistemik, koruyucu ve tedavi edici etki
Propiconazole 3 (DMI – Triazol) Erken dönemde etkili
Prothioconazole + Bixafen 3 + 7 (DMI + SDHI) Uzun süreli kalıcılık
Azoxystrobin 11 (QoI – Strobilurin) Spor çimlenmesini engeller
Epoxiconazole 3 (DMI – Triazol) Yaprak koruyucu etki sağlar
Pyraclostrobin 11 (QoI – Strobilurin) “Greening effect” sağlar

Biyolojik Mücadele

  • Bacillus subtilis, Trichoderma harzianum gibi biyolojik etmenler spor çimlenmesini baskılar.

  • Bitki savunmasını destekleyen kitosan, silikon ve deniz yosunu özleri yardımcı olarak kullanılabilir.

Direnç Yönetimi

  • Aynı FRAC grubundaki fungisitlerin ardışık kullanılmaması gerekir.

  • Kimyasal ve biyolojik yöntemler dönüşümlü kullanılmalıdır.

  • Triazol + Strobilurin kombinasyonları dönüşümlü kullanılabilir.

  • Gereksiz ilaçlamalardan kaçınılmalı, ekonomik zarar eşiği dikkate alınmalıdır.

Entegre Mücadele Stratejisi (IPM)

  • Dayanıklı çeşit + kültürel önlem + erken tanı + hedefe yönelik ilaçlama.

  • Tarla gözlemleri ve meteorolojik risk tahminleri entegre edilmelidir.

  • Hasat sonrası bitki artıkları yok edilmelidir.

  • Serin, nemli bölgelerde risk takibi yapılmalıdır.

İlaç Önerileri