Arpa Mozaik Virüsü (BMV – Barley Mosaic Virus) Hastalık tipi: VirüsEtmen: Barley Mosaic Virus (BMV) – Bromoviridae familyasıKonukçular: Arpa (Hordeum vulgare ), bazı buğday ve yabani arpa türleriBulaşma yolu: Toprak kaynaklı mantar vektör (Polymyxa graminis ) aracılığıyla
Hastalık Etmeni ve Biyolojisi
Barley Mosaic Virus (BMV), pozitif iplikçikli RNA virüsüdür.
Virüs, doğrudan temasla veya hava yoluyla bulaşmaz; vektör mantar (Polymyxa graminis ) tarafından kök dokularına taşınır.
Polymyxa graminis , toprakta yaşayan mikroskobik bir “slime mold” (toprak protisti) türüdür ve bitki köklerini enfekte ederek virüsü taşır.
BMV, bitki içinde iletim dokularına geçer ve floem taşınımını bozarak klorofil kaybı ve mozaik desenler oluşturur.
Virüs toprakta yıllarca aktif kalabilir , çünkü vektör sporları uzun ömürlüdür.
Zarar Şekli ve Ekonomik Önemi
Enfekte bitkiler zayıf gelişir , yapraklarda sarı-yeşil mozaik desenler görülür.
Başak oluşumu gecikir veya bazı bitkiler hiç başak oluşturmaz.
Dane verimi ve bin dane ağırlığı ciddi şekilde düşer.
Şiddetli enfeksiyonlarda verim kaybı %20–50 ’ye kadar çıkabilir.
Virüs bir kez bulaştığında tedavi edilemez ; yalnızca önleyici tedbirlerle kontrol sağlanabilir .
Belirtiler ve Tanılama
Gözlem Alanı Belirti Açıklama
Yapraklar Açık yeşil-sarı şeritli mozaik desenler Damar aralarında net sınırlar
Bitki boyu Normalden kısa, bodur Cücelik belirgindir
Başak Küçük, seyrek taneli Şiddetli enfeksiyonda başak oluşmaz
Tarlada dağılım Yamalı şekilde, genellikle nemli bölgelerde Polymyxa graminis yoğunluğuna bağlı
Tanı ipucu: BYDV’ye benzer sararma olsa da, BMV’de mozaik veya şeritli desen açıkça görülür ve alt yapraklardan başlar.
Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri
Faktör Uygun Aralık / Durum Etkisi
Toprak tipi Ağır, su tutan topraklar Polymyxa gelişimi için uygun
Sıcaklık 5–15 °C Virüs ve vektör aktivitesi artar
Nem Yüksek Vektör sporlarının çimlenmesi kolaylaşır
Erken ekim Soğuk-nemli koşullarda genç bitki enfekte olur Risk artar
Rotasyon eksikliği Aynı alanda sürekli arpa Topraktaki inokulum yoğunluğunu artırır
Virüs en çok nemli, soğuk ve ağır killi topraklarda görülür.
Kültürel Mücadele
Dayanıklı arpa çeşitleri kullanılmalıdır (örneğin ‘Maris Otter’, ‘Tarm 92’, ‘Scarlett’).
Rotasyon en etkili yöntemdir: 3–4 yıl boyunca tahıl dışı bitkiler ekilmelidir.
Tarlada drenaj sistemi iyileştirilmeli, su birikimi önlenmelidir.
Toprak işleme derin yapılmalı , yüzeyde nem birikimi azaltılmalıdır.
Erken ekimden kaçınılmalı , virüs aktivitesinin düşük olduğu geç dönemde ekim yapılmalıdır.
Tarlada yabani arpa ve çim türleri temizlenmelidir (vektör barınma alanıdır).
Kimyasal Mücadele
Virüse karşı doğrudan etkili kimyasal yoktur.
Polymyxa graminis toprakta çok dayanıklı olduğu için, fungisitlerle etkin kontrol mümkün değildir.
Ancak toprak sterilizasyonu veya biyolojik antagonistler ile inokulum yoğunluğu azaltılabilir.
Uygulama Etki
Biyolojik mantar antagonisti (Trichoderma harzianum ) Vektör yoğunluğunu azaltır
Toprak iyileştirici (organik madde, humik asit) Mikrobiyal dengeyi güçlendirir
Silikon / kitosan uygulaması Kök yüzeyinde mekanik bariyer oluşturur
Biyolojik Mücadele
Trichoderma spp. , Pseudomonas fluorescens ve Bacillus subtilis uygulamaları toprakta vektör baskısını düşürür.
Kök bölgesi mikrobiyal çeşitliliğini artırmak , Polymyxa gelişimini engeller.
Silikon, kitosan, deniz yosunu ekstraktları kök dayanıklılığını artırır.
Direnç Yönetimi ve Entegre Strateji (IPM)
“Rotasyon + drenaj + dayanıklı çeşit” = BMV yönetiminde temel üçlü
Aynı tarlaya 3 yıl üst üste arpa ekilmemelidir.
Nemli topraklarda drenaj sistemi kurulmalıdır.
AgroPlanet sensör modülünde toprak nemi %85 üzeri ve sıcaklık 10–15 °C olduğunda “BMV riski yüksek ” uyarısı verilebilir.
Toprak biyolojisi güçlü tutulmalı — biyolojik aktivite, vektör popülasyonunu doğal yoldan baskılar.
