Bilgi Bankası

Arpa Şerit Mozaik Virüsü (BSMV – Barley Stripe Mosaic Virus)

Hastalık tipi: Virüs hastalığı
Etmen: Barley stripe mosaic virus (BSMV) – Hordeivirus cinsi
Konukçu bitki: Arpa (Hordeum vulgare), nadiren buğday ve bazı yabani tahıllar

Hastalık Etmeni ve Biyolojisi

  • BSMV, tek iplikli RNA yapısına sahip bir virüstür.

  • Hastalık tohum kaynaklı bulaşmayla yayılır; ayrıca mekanik temas (alet, el, yaprak sürtünmesi) ile de geçiş gösterebilir.

  • Herhangi bir böcek veya yaprak biti vektörü bulunmaz.

  • Virüs, bitki içinde floem dokusu boyunca sistemik olarak yayılır.

  • Tohumda virüs, embriyo dokusuna yerleşir ve ekimle birlikte yeni fidelerde enfeksiyon başlatır.

  • Kurak, soğuk ve stresli koşullar belirtilerin şiddetini artırabilir.

Zarar Şekli ve Ekonomik Önemi

  • Bitkilerde bodurluk, zayıf gelişme, başak çıkışında gecikme görülür.

  • Yapraklarda açık sarı-yeşil renkli şeritler veya mozaik desenler oluşur.

  • Başaklar küçük ve az taneli olur; verim kaybı genellikle %10–30, şiddetli durumlarda %50’ye kadar çıkabilir.

  • Bulaşık tohum kullanımı yıllar içinde inokulum yoğunluğunu artırır ve hastalık kalıcı hale gelir.

Belirtiler ve Tanılama

Gözlem Alanı Belirti Açıklama
Yapraklar Açık yeşil-sarı şeritli mozaik desenler Damar aralarında net sınırlar
Bitki boyu Normalden kısa, bodur gelişim Cücelik ve gelişme geriliği
Başak Küçük, seyrek taneli, bazen steril Verim düşüklüğü oluşturur
Tarlada dağılım Yamalar halinde yayılım Tohumla taşındığı için düzensiz görünüm

Tanı ipucu: Renk değişimi damar boyunca uzanır, yaprak dokusunda mozaik veya şeritli sarı-yeşil geçişler gözlenir.

Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

Faktör Koşul Etkisi
Tohum sağlığı Enfekte tohum kullanımı Başlıca bulaşma kaynağı
Sıcaklık 10–20 °C Virüs çoğalması ve belirti oluşumu için ideal
Toprak koşulları Ağır, zayıf drene Stres etkisiyle belirtiler şiddetlenir
Rotasyon eksikliği Sürekli arpa ekimi Virüs inokulumu artar
Ekim zamanı Çok erken ekim Fidelerin enfekte olma riski yüksek

Kültürel Mücadele

  • Sertifikalı, sağlıklı tohumluk kullanılmalıdır.

  • Bulaşık alanlardan tohum alınmamalıdır.

  • Ekim nöbeti (rotasyon) uygulanmalı; 2–3 yıl boyunca aynı tarlada arpa ekilmemelidir.

  • Toprak drenajı iyileştirilmeli, stres koşulları azaltılmalıdır.

  • Tarım aletleri ve makineler düzenli olarak temizlenmeli, mekanik bulaşma önlenmelidir.

  • Geç ekim, özellikle enfeksiyon riski yüksek bölgelerde faydalıdır.

Kimyasal Mücadele

  • Virüslere karşı etkili kimyasal madde yoktur.

  • Mücadele tamamen önleyici uygulamalara dayanır.

  • Alet ve ekipman dezenfeksiyonu için sodyum hipoklorit veya alkol bazlı temizleyiciler kullanılabilir.

  • Tarla enfeksiyonu saptanmışsa, aynı alana ertesi yıl tahıl ekimi yapılmamalıdır.

Biyolojik Mücadele

  • Trichoderma harzianum, Bacillus subtilis ve Pseudomonas fluorescens gibi toprak mikroorganizmaları,
    kök bölgesinde sağlıklı mikrobiyal denge oluşturarak virüs baskısını dolaylı yoldan azaltabilir.

  • Kitosan, silikon ve deniz yosunu özütleri, bitki hücre duvarını güçlendirerek virüs girişini sınırlandırır.

  • Biyolojik uygulamalar kimyasal olmayan koruyucu stratejiler içinde değerlidir.

Direnç Yönetimi ve Entegre Mücadele (IPM)

“Temiz tohum + rotasyon + stres yönetimi = etkili kontrol”

  • Aynı tarlada birkaç yıl üst üste arpa ekiminden kaçınılmalıdır.

  • Dayanıklı veya tolerant arpa çeşitleri (örneğin ‘Bülbül 89’, ‘Tarm 92’) tercih edilmelidir.

  • AgroPlanet erken uyarı sistemi, 10–20 °C sıcaklık ve yüksek nem koşullarında “BSMV riski yüksek” uyarısı verebilir.

  • Entegre mücadelede kültürel, biyolojik ve izleme temelli yöntemler birlikte kullanılmalıdır.

İlaç Önerileri