Bilgi Bankası

Arpa Bakteriyel Çizgi Lekesi (Pseudomonas syringae pv. atrofaciens)

Hastalık tipi: Bakteriyel yaprak lekesi hastalığı
Etmen: Pseudomonas syringae pv. atrofaciens
Konukçular: Arpa (Hordeum vulgare), buğday (Triticum aestivum), yulaf, çavdar

Hastalık Etmeni ve Biyolojisi

  • Pseudomonas syringae pv. atrofaciens, gram-negatif, aerobik, çubuk şeklinde bir bakteridir.

  • Toprak, tohum ve bitki artıkları bakterinin başlıca yaşam alanlarıdır.

  • Yaprak yüzeyinde stoma ve hidatodlardan bitki dokusuna girer.

  • Bakteri soğuk ve nemli koşullarda (10–20 °C) hızlı çoğalır.

  • Hastalık, özellikle serin ve yağışlı ilkbahar dönemlerinde belirginleşir.

  • Tohum kaynaklı bulaşma en önemli enfeksiyon yoludur.

Zarar Şekli ve Ekonomik Önemi

  • Bitkilerde yaprak alanı kaybı, fotosentez azalması, erken kuruma ve dolayısıyla verim düşüşü oluşturur.

  • Şiddetli salgınlarda verim kaybı %10–25, çok nemli yıllarda %40’a kadar çıkabilir.

  • Enfekte taneler buruşuk ve mat görünümlü olur, tohumluk kalitesi düşer.

  • Maltlık arpada kalite kaybına, düşük ekstrakt ve protein oranına neden olur.

Belirtiler ve Tanılama

Gözlem Alanı Belirti Açıklama
Yapraklar İnce, uzun, suyla ıslanmış görünümlü çizgiler Başlangıçta yeşilimsi, sonra kahverengi
Lekeler Damar aralarında uzunlamasına yayılır Bazen birleşerek büyük alanlar oluşturur
Yaprak ucu Kuruma ve yırtılma Şerit lekeler birleştiğinde görülür
Eksüda Yaprak yüzeyinde beyazımsı bakteri damlacıkları Kuruduğunda opak bir tabaka oluşturur
Tarlada görünüm Yama yama sararmış alanlar Özellikle nemli bölgelerde belirgin

Tanı ipucu: Lekeler dar, uzun ve çoğu zaman yaprak damarına paralel seyreder.
Fungal yanıklıklardan farkı, eksüda (bakteri sızıntısı) gözlenmesidir.

Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

Faktör Uygun Koşul Etkisi
Sıcaklık 10–20 °C Bakteri çoğalması için optimum
Nem / Yağış Yüksek nem (%80+) ve sık yağış Bulaşmayı hızlandırır
Tohum kaynağı Enfekte tohum Ana inokulum kaynağı
Bitki yoğunluğu Fazla Hava akışını azaltarak riski artırır
Ekim sonrası dönem Soğuk-nemli hava Erken enfeksiyonlar görülür

Hastalık, genellikle ilkbahar başında uzun süreli yağmur sonrası hızla yayılır.

Kültürel Mücadele

  • Sertifikalı ve bakterisiz tohumluk kullanılmalıdır.

  • Tohumlar sıcak su (50 °C / 10 dakika) veya bakır bazlı çözeltilerle dezenfekte edilmelidir.

  • Ekim nöbeti (3 yıl) uygulanmalı, tahıllar üst üste ekilmemelidir.

  • Tarlada yabancı ot ve artıklar temizlenmeli, enfekte saplar yakılmalıdır.

  • Yağmurlama sulamadan kaçınılmalı, damlama veya salma tercih edilmelidir.

  • Sabahın erken saatlerinde tarlaya girilmemeli (bitki yüzeyi ıslakken bulaşma artar).

Kimyasal Mücadele

  • Bakteriyel hastalıklar fungisitlere duyarlı değildir.

  • Ancak bakterisit etkili bakır ve antibiyotik içerikli preparatlar kullanılabilir.

  • İlaçlama erken dönemde, kardeşlenme–sapa kalkma evresinde yapılmalıdır.

Etken Madde Uygulama Özelliği
Bakır oksiklorür Koruyucu, temas etkili bakterisit
Bakır hidroksit Sistemik olmayan, yüzey koruyucu
Streptomisin sülfat Antibakteriyel, sadece ruhsatlı kullanımlarda
Kasugamisin Alternatif antibiyotik etkili madde
[Bakır oksit + kitosan] Koruyucu + dayanıklılığı artırıcı karışım

İlaçlamada hedef: bakterinin yüzeyde çoğalmasını engellemek ve yeni bulaşmaları durdurmaktır.

Biyolojik Mücadele

  • Bacillus subtilis, Pseudomonas fluorescens ve Trichoderma harzianum içeren preparatlar yaprak yüzeyinde rekabet ederek bakteri gelişimini baskılar.

  • Kitosan, deniz yosunu özütü ve silikon içerikli ürünler yaprak direncini artırır.

  • Lactobacillus plantarum gibi probiyotik bakteriler, yaprak yüzey pH’ını düşürerek enfeksiyon girişini azaltır.

Direnç Yönetimi ve Entegre Mücadele (IPM)

“Temiz tohum + rotasyon + bakır uygulaması” = sürdürülebilir kontrol

  • Aynı etken maddeli ilaçların (özellikle bakır) ardışık kullanımından kaçınılmalıdır.

  • Bakterilerde antibiyotik direnci gelişebilir; rotasyon şarttır.

  • AgroPlanet sensör sistemi, nem > %80 ve sıcaklık 10–20 °C olduğunda “Bakteriyel çizgi lekesi riski yüksek” uyarısı verebilir.

  • Biyolojik, kültürel ve kimyasal mücadele stratejileri birlikte uygulanmalıdır.

İlaç Önerileri