Haplothrips tritici (Kurdjumov), Thysanoptera (Thripidae) takımına ait, arpada ve buğdayda zarar yapan bir thrips türüdür.
Erginleri yaklaşık 1.2–1.5 mm uzunluğunda, ince yapılı, koyu kahverengi–siyah renklidir. Kanatları dar, kenarları saçaklıdır.
Dişiler, yumurtalarını başak kılıfının altına, kılçık ve kavuzlara bırakır.
Kışı genellikle toprakta veya bitki artıklarında ergin formda geçirir.
İlkbaharda sıcaklık 15 °C üzerine çıktığında faaliyete geçer.
Larvalar 2 dönem geçirir, ardından toprakta pupa olur.
Bir yılda genellikle tek nesil (monovoltin) verir, ancak sıcak bölgelerde ikinci nesil gözlenebilir.
Zarar Şekli
Ergin ve larvalar başak içindeki çiçek ve tane oluşum bölgelerinde emgi yapar.
Emgi sonucu taneler buruşur, cılız kalır, bin dane ağırlığı düşer.
Başaklarda erken kuruma ve beyazlaşma görülür.
Şiddetli bulaşmalarda dane kaybı %20–60’a kadar çıkabilir.
Ayrıca emgi sonucu oluşan yaralar, mantar ve bakteriyel patojenlere giriş kapısı oluşturur.
Konukçuları
Tahıllar: Arpa, buğday, yulaf, çavdar
Yabancı otlar: Aegilops spp., Bromus spp., Lolium spp., Hordeum murinum
Özellikle arpa tarlalarında başak döneminde yüksek popülasyonlar oluşturur.
Kimyasal Olmayan Mücadele
Erken ekimden kaçınılmalı, uygun ekim zamanı seçilmelidir.
Hasat sonrası tarlalar derin sürülerek kışı geçiren thripslerin çoğu yok edilir.
Dayanıklı veya toleranslı çeşitler tercih edilmelidir.
Aşırı gübrelemeden, özellikle azottan kaçınılmalıdır.
Tarladaki yabancı otlar ve gönüllü bitkiler temizlenmelidir.
Rotasyon uygulamalarıyla populasyon yoğunluğu azaltılabilir.
Biyoteknik Mücadele
Thrips popülasyonunun erken saptanması için mavi veya sarı yapışkan tuzaklar kullanılabilir.
Tarlalarda haftalık gözlemlerle başaklardaki thrips sayısı takip edilmelidir.
Popülasyon yoğunluğu, başak başına 5–10 birey seviyesini geçtiğinde ekonomik zarar eşiği aşılmış olur.
Biyolojik Mücadele
Thrips popülasyonları üzerinde etkili doğal düşmanlar:
Grup
Tür
Etki Şekli
Predatör akarlar
Amblyseius cucumeris, Neoseiulus barkeri
Thrips larva ve nimflerini yer.
Predatör böcekler
Orius laevigatus, Chrysoperla carnea
Larva ve ergin thripsleri tüketir.
Entomopatojen mantarlar
Beauveria bassiana, Metarhizium anisopliae
Yüksek nem koşullarında etkili biyolojik kontrol sağlar.
Doğal düşman popülasyonlarının korunması için geniş spektrumlu insektisitlerden kaçınılmalı ve seçici ürünler tercih edilmelidir.
Kimyasal Mücadele
Thripsler genellikle başaklanma öncesi–çiçeklenme dönemi arasında ilaçlanmalıdır.
Ekonomik zarar eşiği başak başına 8–10 thrips olduğunda mücadeleye başlanır.
Uygulama rüzgarsız, serin saatlerde yapılmalıdır.
Aynı IRAC grubundaki etken maddeler üst üste kullanılmamalıdır.
