Bilgi Bankası

Danaburnu (Gryllotalpa gryllotalpa)

Tanım ve Yaşayışı

Danaburnu (Gryllotalpa gryllotalpa), Orthoptera takımının Gryllotalpidae familyasından olup, toprak altında yaşayan ve arpa dahil birçok kültür bitkisinde zararlı olan bir böcektir.
Erginler 3–5 cm uzunluğunda, kahverengimsi, kadifemsi tüylü bir vücuda ve güçlü ön bacaklara sahiptir. Bu bacaklar, toprağı kazmaya uyum sağlamış kürek biçimindedir.

Yaşayışı:

  • Kışı toprakta 20–40 cm derinlikte ergin halde geçirir.

  • İlkbaharda (nisan-mayıs) aktif hale gelir, yumurtalarını toprak içindeki yuvalarına (oval odacıklara) bırakır.

  • Dişi bir defada 200–300 yumurta bırakabilir.

  • Yumurtadan çıkan nimfler toprakta yaşar, 5 nimf döneminden geçerek 1–2 yılda ergin hale gelir.

  • Genellikle 2 yılda bir döl verir (biyolojisi yavaş ilerler).

  • Gündüzleri toprak altında yaşar, geceleri yüzeye çıkarak beslenir.

Zarar Şekli

  • Bitkilerin tohum, kök, kök boğazı ve fide altı kısımlarını kemirir.

  • Çimlenme dönemindeki bitkiler toprak altından kopar, kurtulmuş veya solmuş halde görülür.

  • Sulama kanallarında ve nemli topraklarda zararı daha fazladır.

  • Arpada çıkıştan kardeşlenme dönemine kadar en büyük zararı yapar.

  • Ayrıca tarlada sulama hortumlarını, damla sulama borularını da kemirebilir.

  • Yoğun popülasyonlarda tarlalar seyrekleşir, yeniden ekim gerekebilir.

Konukçuları

  • Tahıllar: Arpa, buğday, mısır, yulaf

  • Sebzeler: Patates, domates, biber, marul, pancar

  • Yem bitkileri ve süs bitkileri

  • Çok geniş konukçu yelpazesine sahiptir (polifag).

Kimyasal Olmayan Mücadele

  • Hasattan sonra derin sürüm yapılarak ergin ve yumurtalar açığa çıkarılmalıdır.

  • Ekim nöbeti uygulanmalı, sürekli aynı alanda tahıl ekiminden kaçınılmalıdır.

  • Toprak drenajı iyi yapılmalı, aşırı sulama önlenmelidir (danaburnu nemi sever).

  • Organik gübre ve bitki artıkları toprakta bırakılmamalıdır.

  • Yumurta bırakma döneminde (ilkbahar) tarlalar sık sık işlenmelidir.

  • Tavuk ve ördek otlatması, özellikle küçük alanlarda biyolojik kontrol sağlar.

Biyoteknik Mücadele

  • Işıklı tuzaklar, ergin uçuş döneminde (mayıs–haziran) popülasyon takibinde kullanılabilir.

  • Feromon tuzakları ile çekim ve kitle yakalama yapılabilir.

  • Yem tuzakları (buğday + kepek + şeker + su karışımı) hazırlanarak akşam saatlerinde tarlalara bırakılır; sabah toplanır.

  • Popülasyon yoğunluğu m²’de 1–2 birey tespit edilirse kimyasal mücadele gerekebilir.

Biyolojik Mücadele

Doğal düşmanlar ve biyolojik ajanlar danaburnu popülasyonlarını baskılar.

Grup Tür Etki Şekli
Entomopatojen nematodlar Steinernema carpocapsae, Heterorhabditis bacteriophora Larvalara ve erginlere karşı yüksek etkinlik gösterir.
Entomopatojen mantarlar Beauveria bassiana, Metarhizium anisopliae Toprakta enfeksiyon oluşturur.
Predatör kuşlar Corvus corone, Sturnus vulgaris Toprak yüzeyinde yakaladıkları bireyleri tüketir.
Yırtıcı böcekler Carabidae, Staphylinidae familyaları Larvaları ve nimfleri avlar.

Biyolojik preparatlar (özellikle entomopatojen nematodlar) damla sulama sistemine uygulanabilir, çevre dostu çözümdür.

Kimyasal Mücadele

  • Mücadele yumurta bırakma döneminde (ilkbahar) veya larva aktifliğinin yüksek olduğu yaz başında yapılmalıdır.

  • İlaçlı yem yöntemi (zehirli kepek yemi) veya toprak uygulaması tercih edilir.

  • İlaçlamadan önce toprak hafif nemli olmalıdır.

  • İlaçlı yemler akşamüzeri uygulanmalıdır (gece aktiflik artar).

  • Aynı IRAC grubundaki insektisitler art arda kullanılmamalıdır.

Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler

Etken Madde IRAC Kodu Etkisi Açıklama
Chlorpyrifos-ethyl 1B Solunum ve temas etkili Toprak uygulamalarında yaygın kullanılır.
Fipronil 2B Temas ve mide etkili Zehirli yem formülasyonlarında etkili.
Lambda-cyhalothrin 3A Temas etkili Yüzey ilaçlamalarında kullanılabilir.
Cypermethrin 3A Temas etkili Yüksek öldürücü güce sahip.
Tefluthrin 3A Buhar fazında etkili Toprak zararlılarında uzun süreli etki sağlar.
Imidacloprid 4A Sistemik Tohum ilaçlamalarında koruyucu etki gösterir.
Spinosad 5 Biyolojik kökenli Doğal düşmanlarla uyumlu, yem karışımlarında kullanılabilir.

Entegre Mücadele Önerisi

  • Tarla her yıl toprak örneklemesi ile kontrol edilmelidir.

  • Kültürel, biyoteknik ve biyolojik önlemler bir arada kullanılmalıdır.

  • Gerektiğinde yalnızca eşiği aşan tarlalarda kimyasal mücadele yapılmalıdır.

  • Toprak nemi iyi yönetilmeli, aşırı sulama ve organik madde birikimi önlenmelidir.

  • Her yıl farklı IRAC grubundan etken madde seçilerek direnç yönetimi uygulanmalıdır.

İlaç Önerileri