Kök-ur nematodları (Meloidogyne spp.), Heteroderidae familyasına ait obligat endoparazit nematodlardır.
Dişi bireyler armut biçiminde, erkekler ince ve ipliksi yapıya sahiptir.
Bitki köklerine giren larvalar, kök dokularında “ur (gall)” oluşumuna neden olur. Bu urlar, bitki beslenmesini engeller ve büyüme geriliği oluşturur.
Yaşayışı:
Kışı genellikle 2. dönem larva (J2) veya yumurta halinde toprakta geçirir.
Uygun sıcaklık (20–30 °C) ve nem koşullarında aktif hale gelir.
Bitki köküne giren larva, burada dev hücreler (giant cells) oluşturur ve özsuyu emer.
Yaklaşık 25–30 günde dişi birey olgunlaşır, yumurta paketleri kök yüzeyinde belirir.
Yılda 3–6 döl verebilir; ılık bölgelerde populasyon hızı oldukça yüksektir.
Zarar Şekli
Köklerde ur (şişkinlik) oluşur; bu şişlikler 1–5 mm çapında nodüller halindedir.
Arpada kök gelişimi bozulur, su ve besin alımı azalır.
Bitkiler bodur, sarımsı ve zayıf gelişimli görünür.
Üst aksamda kloroz ve erken yaşlanma görülür.
Şiddetli bulaşmalarda bitki tamamen kurur.
Köklerde oluşan yaralar ikincil enfeksiyonlara (Fusarium, Pythium) zemin hazırlar.
Verim kaybı %30–70 arasında değişebilir.
Konukçuları
Tahıllar: Arpa, buğday, yulaf, çavdar
Diğer bitkiler: Pamuk, patates, mısır, pancar, sebzeler
Yabancı otlar: Chenopodium spp., Amaranthus spp., Polygonum spp.
Konukçusu olmayan bitkiler (örneğin baklagiller) rotasyon için uygundur.
Kimyasal Olmayan Mücadele
Ekim nöbeti: 3–4 yıl boyunca tahıl ekilmemeli, baklagil veya kolza gibi konukçusuz bitkiler ekilmelidir.
Toprak solarizasyonu: Yaz aylarında 4–6 hafta şeffaf plastik örtüyle yapılan ısı uygulaması yumurta ve larvaları öldürür.
Organik madde ve yeşil gübre (özellikle hardal, turp, kadife çiçeği) nematod populasyonunu baskılar.
Temiz tohum ve fide kullanılmalı, bulaşık alanlardan toprak veya bitki materyali taşınmamalıdır.
Ekipman ve araçlar dezenfekte edilmelidir.
Anız yakma yerine derin sürüm uygulanmalı, güneşle kistlerin ölümü sağlanmalıdır.
Biyoteknik Mücadele
Bulaşık alanlar belirlenmeli, düzenli olarak toprak numunesi analizi yapılmalıdır.
Numuneler 0–25 cm derinlikten alınmalı, 1 ha başına 20–25 alt örnek birleştirilmelidir.
m²’de 2–3 larva veya kök başına 1–2 ur tespit edilirse mücadele gereklidir.
Nematod test bitkileri (domates, salatalık) kullanılarak populasyon yoğunluğu gözlenebilir.
Biyolojik Mücadele
Doğal düşman mikroorganizmalar nematod populasyonlarını önemli ölçüde baskılar.
