Tanım ve Yaşayışı

Tahıl sap arısı (Cephus pygmeus), Hymenoptera: Cephidae familyasına ait, tahıllarda sap içi zararı oluşturan bir türdür.
Ergin birey 7–10 mm uzunluğunda, siyah renkte, vücut üzerinde sarı çizgiler taşır. Kanatlar şeffaf ve ince damarlıdır.
Larvalar beyaz renkli, baş kısmı kahverengi, yumuşak vücutludur ve 10–12 mm’ye kadar uzayabilir.

Yaşayışı:

• Kışı genellikle pupa halinde tarlada kalan sap parçalarında geçirir.

• İlkbaharda (mayıs başı) ergin çıkışı başlar, uçuş dönemi sıcaklık ve iklime bağlıdır.

• Dişiler yumurtalarını sapa kalkmış tahılların sap dokusu içine, genellikle boğum aralarına bırakır.

• Yumurtadan çıkan larva sapa girerek öz kısmında galeri açar.

• Gelişimini sap içinde tamamlar, bitki tabanına yakın bir yerde pupa olur.

• Yılda bir döl verir.

Zarar Şekli

• Larvalar bitkinin öz kısmını kemirerek galeriler oluşturur.

• Özellikle sapa kalkma ile başaklanma dönemleri arasında zarar yoğunlaşır.

• Zarar gören saplar zayıflar, rüzgâr veya yağmur etkisiyle kolayca kırılır.

• Başaklar tam dolmaz, dane sayısı azalır.

• Bitki tabanında içi boş, lifli, odunsu görünüm oluşur.

• Sap dibinde larva tarafından bırakılan kurt deliği ve talaş benzeri artıklar görülür.

• Verim kaybı genellikle %10–40, yoğun bulaşmalarda %70’e kadar çıkabilir.

Konukçuları

• Tahıllar: Arpa, buğday, yulaf, çavdar

• Ayrıca bazı yabani ot türleri (özellikle Aegilops, Agropyron, Lolium) konukçuluk yapabilir.

Kimyasal Olmayan Mücadele

• Hasat sonrası sap artıkları toplanmalı veya derin sürümle toprağa karıştırılmalıdır.

• Ekim nöbeti uygulanmalı; ardışık tahıl ekimi yapılmamalıdır.

• Erken ekim ve dayanıklı çeşitlerin kullanımı zararı azaltır.

• Kışlayan pupaların yok edilmesi için sonbaharda derin toprak işleme yapılmalıdır.

• Hasat yüksekliği düşük tutulmalı; sap artıkları yüzeyde bırakılmamalıdır.

• Sap artıkları yakılmamalı, bunun yerine organik gübre olarak toprağa karıştırılmalıdır.

Biyoteknik Mücadele

• Popülasyon takibi için feromon tuzakları kullanılabilir.

• Tuzaklar ergin çıkışı öncesinde (nisan sonu–mayıs başı) yerleştirilmelidir.

• Tuzak başına 5–10 ergin/gün yakalandığında mücadele zamanıdır.

• Feromon tuzakları, ayrıca kitle yakalama yöntemiyle de populasyonu baskılayabilir.

Biyolojik Mücadele

Doğal düşmanlar, zararlının populasyonunu doğal dengede tutar.

Parazitoid salımları, özellikle Tetrastichus julis türü ile, doğal populasyonun korunmasında oldukça etkilidir.

Kimyasal Mücadele

• Kimyasal mücadele ergin çıkış döneminde, yumurta bırakmadan önce yapılmalıdır.

• İlaçlama zamanı feromon tuzakları veya ergin gözlemleriyle belirlenir.

• Larva sapa girdikten sonra kimyasal uygulamalar etkisizdir.

• İlaçlama sabah erken veya akşam saatlerinde, rüzgarsız havada yapılmalıdır.

• Aynı IRAC grubuna ait insektisitlerin ardışık kullanımı önerilmez.

Kullanılabilecek Başlıca Etken Maddeler