Brassinosteroidler (BRs) Brassinosteroidler (BRs) , bitkilerde bulunan polisiklik steroit yapılı doğal hormonlardır . Hücre uzamasından stres toleransına, fotosentezden tane dolumuna kadar çok geniş bir etki spektrumuna sahiptir.Brassinolid (BL) olup; 24-epibrassinolid , 28-homobrassinolid , castasterone gibi aktif analogları da bulunur.
Arpada BR’ler özellikle genç yaprak, gövde uçları, tohum embriyoları ve polenlerde sentezlenir.
Etki Mekanizması BR’ler, plazma zarındaki BRI1 (Brassinosteroid Insensitive 1) reseptörü üzerinden etki eder:
BR → BRI1 reseptörüne bağlanır.
BAK1 kofaktörü ile kompleks oluşturur.
BIN2 kinazı inaktive eder → BZR1/BES1 transkripsiyon faktörleri aktifleşir.
Bu faktörler büyüme, stres, fotosentez, hücre duvarı ve savunma genlerini uyarır.
Fizyolojik Etkiler
Süreç Etkisi Tarımsal Yorum
Hücre uzaması ve bölünme Hücre duvarı elastikiyetini artırır Sürgün ve yaprak gelişimi güçlenir
Fotosentez verimi Rubisco aktivitesini artırır Klorofil içeriği ve karbon kazanımı artar
Stres toleransı ROS birikimini azaltır, antioksidan enzimleri (SOD, CAT, APX) artırır Kuraklık, tuz ve ısı stresine karşı dayanıklılık
Kardeşlenme ve kök gelişimi Kök-sürgün oranını dengeler Dengeleyici rol; aşırı vejetatif büyüme engellenir
Dane dolumu ve kalite Şeker ve protein taşınımını optimize eder Dane ağırlığı artabilir
Hormon dengesine etkisi Auksin, GA ve CK ile sinerjistik; ABA ve etilenle antagonistik Gelişim–stres dengesi sağlar
Kimyasal ve Fizyolojik Etkileşimler
Hormon Etkileşim Tipi Açıklama
Auksin Sinerjistik Hücre uzamasında birlikte çalışırlar
Gibberellin (GA) Sinerjistik Sapa kalkma ve uzama artar
Sitokinin (CK) Sinerjistik Hücre bölünmesi ve canlılık desteklenir
ABA Antagonistik ABA baskınsa BR etkisi azalır
Etilen Antagonistik BR, etilenin erken yaşlanma etkisini azaltır
Poliaminler Destekleyici Stres altında birlikte dayanıklılık sağlar
Kalsiyum (Ca) Hücre duvarı stabilitesiyle sinerjistik Bitki direnci artar
Uygulama Alanları (Arpa Tarımında) A) Stres toleransını artırmak:
Kuraklık, yüksek sıcaklık ve tuzluluk koşullarında BR uygulamaları , su potansiyelini ve klorofil içeriğini korur.
Özellikle BBCH 25–39 (erken sapa kalkma) döneminde 0.1–0.5 ppm 24-epibrassinolid etkili olabilir.
B) Fotosentez ve dane dolumu:
BR’ler karbon asimilasyonunu artırarak dane dolum süresini uzatabilir .
Bitki yaşlanmasını geciktirir, verimi korur.
C) Kök ve fide gelişimi:
Fide döneminde (BBCH 10–13) BR uygulanması, kök uzunluğu ve biyokütleyi artırabilir.
Fidan sağkalımı ve erken kardeşlenme oranı artar.
D) Stres sonrası toparlanma:
Uygulama Riskleri ve Önlemler
Risk Açıklama Önlem
Fazla doz (≥1 ppm) Aşırı uzama, yatma riski Düşük doz (0.1–0.5 ppm) önerilir
Yanlış dönem Geç uygulama dane kalitesini bozabilir En uygun dönem: BBCH 25–39
Karışım uyumu BR’ler bazı pH yükselten çözeltilerde bozulabilir pH 6–7 su, karışım testi yapılmalı
Sıcaklık etkisi 30 °C üzeri sıcaklıkta etkisi azalır Serin sabah veya akşam saatlerinde uygulanmalı
Yüksek N dengesi BR + yüksek N → aşırı yeşil aksam K ve Si destekleriyle dengelenmeli
Türkiye ve Dünya Denemeleri – Bulgular
Türkiye (Konya, Eskişehir): 24-epibrassinolid uygulaması kuraklıkta verimi %10–15 artırmış , SPAD değerini korumuştur.
İspanya: BR uygulaması yaprak sıcaklığını 2 °C düşürmüş, stomaların su verimliliğini %8 artırmıştır.
Çin: BR + GA kombinasyonu, dane ağırlığında %12 artış sağlamıştır.
Hindistan: Tuzlu koşullarda BR uygulaması K/Na oranını 2 kat artırarak iyon dengesini iyileştirmiştir.
Teknik Değerlendirme
Brassinosteroidler, arpa tarımında biyostimülan düzeyde , stres toleransını ve büyüme performansını artıran güçlü bir araçtır.
Optimum dönem: BBCH 25–39 (erken sapa kalkma).
Önerilen doz: 0.1–0.5 ppm 24-epibrassinolid veya eşdeğer biyostimülan.
Karışım uyumu: Mikro elementli yaprak gübreleriyle genellikle uyumludur, ancak yüksek pH’tan kaçınılmalıdır.
Etkili kullanım: Düşük stresli ama hassas dönemlerde (çiçeklenme öncesi, kurak girişinde) en yüksek faydayı sağlar.
