Bilgi Bankası

30–39 Sapa Kalkma (Stem Elongation)

Fenolojik Tanım ve Süreç

Bu dönem, ilk boğumun belirginleşmesinden (BBCH 30) başlayarak bayrak yaprağın tamamen açıldığı (BBCH 39) evreye kadar devam eder.

  • Gövde hızlı uzamaya başlar; internod uzunluğu artar.

  • Bitki enerjisini gövde ve başak taslağı gelişimine yönlendirir.

  • Kardeşler arasında rekabet olur; güçlü kardeşler gelişmeye devam eder.

  • Bu süreçte başak taslağı iç boğumlarda gelişir ve verim potansiyeli şekillenir.

  • Aynı zamanda bitki besleme, su yönetimi ve hastalık koruması açısından en kritik dönemdir.

Bitkide Gerçekleşen Fizyolojik Olaylar

  • Gibberellin (GA₃, GA₄+₇) üretimi artar → hücre uzaması ve gövde büyümesi hızlanır.

  • Auksin–sitokinin dengesi yeniden düzenlenir; sürgün uzaması teşvik edilir.

  • Azot mobilizasyonu yapraklardan gövdeye doğru gerçekleşir.

  • Kalsiyum, potasyum ve silisyum birikimi artarak sap dayanıklılığı güçlenir.

  • Fotosentez hızı ve yaprak klorofil yoğunluğu en yüksek seviyededir.

  • Kök sisteminde aktif iyon alımı devam eder; fosfor ve magnezyum ihtiyacı artar.

Sulama ve Su Yönetimi

  • Bu dönem boyunca su stresi verim kaybının başlıca nedenidir.

  • Toprak nemi %70–80 düzeyinde korunmalıdır.

  • Kurak koşullarda 1–2 kontrollü sulama yapılması önerilir (özellikle BBCH 33–37 aralığında).

  • Aşırı sulama, kök oksijenini azaltarak yatmaya neden olabilir.

  • Rüzgârlı veya sıcak günlerde akşamüstü sulama yapılması önerilir.

Besleme Stratejisi

Besin / Uygulama Fonksiyon Uygulama Şekli
Azot (N) Hücre büyümesi, protein sentezi Bölünmüş dozda, özellikle BBCH 30–32’de ikinci azot uygulaması yapılmalı.
Fosfor (P) Enerji metabolizması, kök-gövde bağlantısı Fosfit veya MAP formunda, düşük dozda yapraktan.
Potasyum (K) Sap dayanıklılığı, su dengesi Yapraktan %1–2 oranında KNO₃ veya K₂SO₄ uygulaması.
Kalsiyum (Ca) Hücre duvarı sertliği Ca-nitrat formu ile yapraktan 0,3–0,5%.
Silisyum (Si) Mekanik dayanıklılık, yatma direnci Silikat içeren yaprak gübreleri veya toprak uygulaması.
Magnezyum (Mg) Klorofil sentezi Yapraktan %0.3 MgSO₄ çözeltisi.
Mikro elementler (Mn, Zn, Cu) Enzim aktivasyonu Şelatlı karışımlar, özellikle mangan eksikliği riskine karşı.
Deniz yosunu ekstraktı Büyüme hormonlarını destekler BBCH 32–37 arasında 1–2 uygulama.

Azot uygulaması bu evrede fazla olursa yatmaya neden olur, kontrollü verilmelidir.

İlaçlama ve Bahçe Hijyeni

  • Hastalık önleme:

    • Sapa kalkma dönemi külleme (Blumeria graminis), pas (Puccinia spp.) ve yaprak lekesi (Pyrenophora teres) için kritik evredir.

    • Koruyucu fungisit: Tebuconazole + Prothioconazole veya Trifloxystrobin + Azoxystrobin kombinasyonları.

  • Biyolojik koruma:

    • Bacillus subtilis ve Trichoderma harzianum kök ve yaprak uygulamaları ile patojen baskısı sağlanabilir.

  • Yabancı ot kontrolü:

    • Bu dönemde otlar çoğunlukla gelişimini tamamladığı için geç müdahale yapılmamalıdır.

  • Bahçe hijyeni:

    • Gereksiz sulama veya azot fazlalığından kaynaklı yatmayı önlemek için kontrollü bakım yapılmalı.

Dönemin Riskleri

Risk Etkisi Önlem
Azot fazlalığı Bitki uzar, yatma riski artar. Azotu bölerek ve potasyumla dengeleyerek vermek.
Su stresi Hücre uzaması durur, verim düşer. Kontrollü sulama, nemin korunması.
Kükürt eksikliği Açık yeşil yapraklar, protein azlığı. Amonyum sülfat takviyesi.
Külleme, pas Yaprak fotosentezini azaltır. Erken koruyucu fungisit uygulaması.
Mangan eksikliği Kloroz, damar arası solgunluk. Şelatlı Mn uygulaması.

Pratik Öneriler

  • Sapa kalkma başlangıcında yaprak rengini izleyin (SPAD 40–45 idealdir).

  • Kalsiyum + silisyum + potasyum kombinasyonu, yatma riskini %40 azaltır.

  • Deniz yosunu ve amino asit uygulamaları gövde içi esneklik ve stres toleransı sağlar.

  • Bu evrede yapılan dengeli N–P–K–S uygulaması, başak sayısı ve dolum kalitesini belirler.

  • Bitkiler sık ekilmişse veya fazla azotluysa büyüme düzenleyiciler (trinexapac-ethyl vb.) yatma önlemede kullanılabilir.

  • Dönem sonunda (BBCH 39), bayrak yaprak tamamen açılmış olmalı; bu, optimum beslenmenin göstergesidir.

İlaç Önerileri