Bilgi Bankası

Çimlenme zayıflığı

Tanım ve Belirti

Çimlenme zayıflığı, tohumun embriyo canlılığını koruyamaması veya çevresel/kimyasal koşullar nedeniyle kök–sürgün gelişiminin yetersiz olmasıdır.

  • Tohumlar geç çimlenir veya hiç çıkış yapmaz.

  • Kökler kısa, kalın veya kahverengidir.

  • Fide yaprakları açık yeşil ve kırılgandır.

  • Çıkış oranı %70’in altına düşer.

Normalde arpa tohumlarının çimlenme oranı %90–95 olmalıdır; %80’in altı kalite kaybı olarak kabul edilir.

Fizyopatolojik Mekanizma

Çimlenme zayıflığı, embriyonik metabolizmanın bozulması ve enzim aktivasyonundaki yetersizlik sonucu ortaya çıkar.
Temel mekanizmalar:

  1. Tohum dormansisi (özellikle hasat sonrası yüksek nemli depolamada).

  2. Embriyo zar hasarı veya yaşlanma → protein sentezi yavaşlar.

  3. Enzim aktivitesi düşer:

    • α-amilaz: nişasta → şeker dönüşümü azalır.

    • Proteaz: amino asit üretimi azalır.

    • Lipaz: enerji kaynağı yağlar çözünemez.

  4. Oksidatif stres (ROS birikimi) → hücre zarları tahrip olur.

  5. Mantar enfeksiyonları (Fusarium, Alternaria, Bipolaris) → embriyoyu enfekte eder.

  6. Yüksek tuzluluk (EC>3 dS/m) → osmotik dengesizlik → su alımı yavaşlar.

  7. Düşük toprak sıcaklığı (<8 °C) → enzim aktivasyonu gecikir.

Doku ve Mikroskobik Bulgular

  • Endospermde nişasta granülleri çözülmemiştir.

  • Embriyo dokularında hücre ölümü (nekroz) gözlenir.

  • Mitokondri yoğunluğu düşmüş, enerji sentezi yetersizdir.

  • Hücre zarlarında lipid peroksidasyonu (MDA birikimi) artmıştır.

  • Fungal hifler embriyo bölgesine ilerlemiştir.

Risk Faktörleri

Faktör Etkisi
Düşük tohum kalitesi / yaşlanmış tohum Enzim ve enerji kapasitesi zayıf.
Nemli depolama koşulları (%14–16 nem) Tohum dormansisi artar, fungal risk yükselir.
Soğuk ve ağır toprak Çıkış gecikir, kök gelişimi yetersiz.
Tuzlu veya kireçli toprak Osmotik dengesizlik, su emilimi zayıf.
Yüksek pH (>8) Fosfor ve mikro element alımı kısıtlanır.
Kök çürüklüğü etmenleri Embriyo enfeksiyonu, kök nekrozu.
Yanlış ilaçlama (yüksek doz fungisit) Tohum zarı toksisiteye uğrar.

 En Hassas Dönemler

  • BBCH 00–07 (Çimlenme): embriyo metabolizmasının aktifleştiği aşama.

  • Toprak sıcaklığı 8–25 °C aralığında optimum gelişim sağlanır; 5 °C’nin altında çimlenme oranı keskin düşer.

Hassas Çeşitler

Çeşit Duyarlılık Düzeyi Not
Tokak 157/37 Yüksek Depoda nem artışına hassas.
Avcı 2002 Orta Tuz stresine dayanıklı, mantara duyarlı.
Bülbül 89 Yüksek Soğuk çimlenme performansı düşük.
Tarm 92 Düşük Enerji rezervi yüksek, güçlü çıkış.

Önleme ve Koruma Stratejileri

1. Tohum Kalitesi ve Depolama

  • Hasat sonrası tohum nemi %12’nin altında olmalıdır.

  • Depolama sıcaklığı 10–15 °C, bağıl nem %50–60 aralığında tutulmalıdır.

  • Tohumlar yılda bir çimlenme testine tabi tutulmalıdır.

  • Tohumun yaşlanma göstergesi: iletkenlik testi (EC < 30 µS/cm iyi kalite).

2. Tohum İlaçlama ve Mikrobiyal Koruma

  • Tohum ekim öncesi Trichoderma harzianum veya Bacillus subtilis ile inoküle edilmelidir.

  • Fungal risk varsa az dozlu tebuconazole ile ilaçlanabilir.

  • Aşırı kimyasal dozlar embriyo zarını zedeler.

3. Toprak ve Besleme Yönetimi

  • Fosfor (P): kök gelişimi ve enerji metabolizması için kritik.

    • MAP veya fosfit formunda, ekimle birlikte 2–3 kg/da.

  • Çinko (Zn): embriyo enzim aktivasyonunu hızlandırır (%0.2 Zn-EDTA yapraktan).

  • Kalsiyum (Ca): hücre zar stabilitesi sağlar (%0.3 Ca-nitrat).

  • Magnezyum (Mg): enerji metabolizmasını destekler (%0.3 MgSO₄).

4. Ekim Koşulları

  • Ekim derinliği 3–4 cm olmalıdır (fazlası anaerobik stres yaratır).

  • Toprak sıcaklığı 8–12 °C altında olmamalıdır.

  • Tuzluluk riski yüksek alanlarda tohum ön çimlendirme + Ca-Si karışımı önerilir.

5. Biyostimülan Uygulamaları

  • Deniz yosunu (Ascophyllum nodosum) içeren uygulamalar → sitokinin aktivasyonu.

  • Amino asit + humik asit kombinasyonu → kök uzamasını hızlandırır.

  • Prolin + glisin betain içeren uygulamalar → tuz ve kuraklık stresine direnç kazandırır.

Dönemin Riskleri

Risk Etkisi Önlem
Nemli depolama Dormansi, küf gelişimi Tohum kurutma ve düşük sıcaklıkta depolama.
Soğuk toprak Enzim aktivitesi düşer Ekim zamanı optimize edilmeli.
Tuzluluk / pH yüksekliği Su alımı yavaş Kalsiyum-silikat tamponu.
Fungal enfeksiyon Embriyo ölümü Mikrobiyal tohum kaplama.
Besin eksikliği (P-Zn) Zayıf köklenme Erken kök gübrelemesi.

Pratik Öneriler

  • Tohum çimlenme oranı %85 altındaysa yeni parti kullanılmalıdır.

  • Ekim öncesi 24 saatlik ılık su testi (20–25 °C) çimlenme gücünü gösterir.

  • Ekim sonrası 3–5 gün içinde çıkış gözlenmiyorsa, toprak ısısı veya pH kontrol edilmelidir.

  • Tohum ön çimlendirme sırasında biyolojik aktivatör + humik asit karışımı kullanılabilir.

  • Ekim sonrası aşırı sulamadan kaçınılmalı; oksijensiz ortam embriyo ölümüne neden olur.

İlaç Önerileri