Bilgi Bankası

Beslenme ve Toprak Kaynaklı Sorunlar

Genel Tanım

Arpa, besin dengesine karşı oldukça hassas bir tahıldır. Toprak yapısı, pH, organik madde ve mikro elementlerin alımı; hem verimi hem kaliteyi (özellikle protein oranı, dane dolumu ve başak uzunluğu) doğrudan etkiler.
Toprak kaynaklı dengesizlikler kloroz, kardeşlenme zayıflığı, erken sararma, yatma, düşük dolum gibi fizyolojik belirtilerle ortaya çıkar.

Temel Besin Elementleri ve Görevleri

Element Bitkideki Görev Eksiklik Belirtisi Fazlalık Etkisi
Azot (N) Klorofil, protein, kardeşlenme Solgun yeşil yaprak, zayıf sap Yatma, geç olgunlaşma
Fosfor (P) Enerji (ATP), kök gelişimi, çiçeklenme Morumsu yaprak, zayıf kök Zn ve Fe alımı azalır
Potasyum (K) Su dengesi, stres toleransı, dolum Kenar yanıkları, yatma riski Ca, Mg, B antagonizmi
Magnezyum (Mg) Klorofil, enerji taşınımı Damar arası kloroz K ile rekabet
Kükürt (S) Amino asit sentezi Açık sarı yaprak, düşük protein Azot metabolizması bozulur
Kalsiyum (Ca) Hücre duvarı, pH dengesi Zayıf kök uçları, deformasyon Mg alımı baskılanır
Çinko (Zn) Enzim aktivasyonu, hormon sentezi Cüce sürgün, küçük yaprak Fe ve Mn alımı azalır
Demir (Fe) Klorofil sentezi Damar arası sararma pH yüksekse alınamaz
Manganez (Mn) Fotosentez enzimleri Noktasal kloroz, zayıf kardeşlenme Fe eksikliği tetiklenir
Bor (B) Şeker taşınımı, polen canlılığı Zayıf başak, kırılgan yaprak Nekroz, toksisite
Molibden (Mo) Nitrata indirgeme enzimi (NR) N eksikliği benzeri kloroz Çok nadiren toksik

Toprak Kaynaklı Sorunlar

1. Yüksek pH (>7.8)

  • Fe, Mn, Zn, Cu alımı azalır → kloroz ve erken sararma.

  • Fosfor bağlanır → zayıf kök gelişimi.
    Çözüm: Toprak asitleştirici gübreler (MAP, amonyum sülfat), organik madde artışı, humik asit uygulaması.

2. Tuzluluk (EC > 3 dS/m)

  • Osmotik stres → su ve besin alımı azalır.

  • Köklerde iyon toksisitesi (Na⁺, Cl⁻ birikimi).
    Çözüm: Alçı (CaSO₄) uygulaması, iyi drenaj, organik malç.

3. Düşük organik madde (<1%)

  • Kök gelişimi ve mikrobiyal aktivite düşer.

  • Besin tutma kapasitesi azalır.
    Çözüm: Kompost, leonardit, humik–fulvik asitler, yeşil gübreleme.

4. Kireç fazlalığı (>15%)

  • Mikro element eksikliği (özellikle Fe, Zn, Mn).

  • Yaprak sararması (interveinal kloroz).
    Çözüm: Şelatlı mikro besinler (EDDHA Fe, EDTA Zn), yapraktan mikro uygulamaları.

5. Ağır toprak yapısı / zayıf drenaj

  • Anaerobik kök ortamı → azot fiksasyonu durur.

  • Kök çürüklüğü (Pythium, Fusarium) riski artar.
    Çözüm: Derin sürüm, drenaj kanalı, organik madde ve mikrobiyal inokulantlar.

Fizyolojik ve Morfolojik Etkiler

  • Düşük N ve S: Erken sararma, düşük protein, zayıf kardeşlenme.

  • Düşük P: Zayıf kök, küçük başak, düşük dolum.

  • Düşük K: Su kaybı, yaprak kenarı kurumaları, yatma.

  • Düşük Fe, Zn: Damar arası kloroz, küçülmüş yapraklar.

  • Tuz ve kireç fazlalığı: Yavaş büyüme, düşük çıkış oranı, kök deformasyonu.

Toprak Tiplerine Göre Risk Analizi

Toprak Tipi pH Risk Yönetim Önerisi
Kireçli toprak 7.8–8.5 Fe, Zn eksikliği Şelatlı mikro besin + organik madde
Tuzlu toprak EC >3 Osmotik stres Alçı, iyi drenaj, humik asit
Killi ağır toprak <7.5 Hava azlığı, kök çürümesi Toprak havalandırma, mikrobiyal uygulama
Kumlu toprak 6–7 Besin yıkanması Kontrollü salınımlı gübre, humik destek
Asidik toprak <6 Al toksisitesi, Ca yetersizliği Kireçleme, Ca-nitrat

 En Hassas Dönemler

  • BBCH 00–29 (Çimlenme – Kardeşlenme): Fosfor, Zn, Ca kritik.

  • BBCH 30–59 (Sapa kalkma – Başaklanma): Azot, Mg, Fe, K dengesi önemli.

  • BBCH 70–89 (Dolum – Olgunlaşma): K ve S proteini destekler.

Önleme ve Yönetim Stratejileri

1. Toprak Analizi ve Reçete Gübreleme

  • Yılda en az bir kez analiz yapılmalı (0–30 cm derinlik).

  • pH, EC, organik madde, N–P–K, mikro element değerleri belirlenmeli.

  • Analize göre taban (ekimle), üst (sapa kalkma), yaprak (dolum öncesi) beslemeleri planlanmalı.

2. Mikrobiyal ve Organik Destek

  • Azospirillum brasilense – azot fiksasyonu.

  • Bacillus megaterium – fosfor çözünürlüğü.

  • Trichoderma harzianum – kök koruma ve mikrobiyal denge.

  • Pseudomonas fluorescens – kök büyümesini teşvik eder.

  • Organik asitler (humik, fulvik, amino) → iyon alımını hızlandırır.

3. Yaprak Uygulamaları

  • N+Mg+S kombinasyonu → yeşil alanı korur.

  • Zn+Fe+Mn şelatları → pH yüksek alanlarda zorunlu.

  • Deniz yosunu ve silisyum → stres dayanıklılığı sağlar.

Dönemin Riskleri

Risk Etki Çözüm
pH yüksekliği Mikro besin eksikliği Asitleştirici gübreler, şelatlar
Tuzluluk Kök su alımı azalır Alçı, humik asit, sulama yönetimi
Azot fazlalığı Yatma, mantar riski Denge N/K oranı
Organik madde düşüklüğü Kök zayıflığı Kompost ve mikrobiyal gübre
Drenaj sorunu Kök çürüklüğü Toprak havalandırma, mikrobiyal inokulant

Pratik Öneriler

  • Toprak pH’sını 6.5–7.2 aralığında tutmak ideal.

  • EC değeri 1.5–2.0 dS/m üzerinde olmamalı.

  • Her 2 yılda bir kireç dengelemesi ve mikrobiyal yenileme yapılmalı.

  • Humik asitli sıvı gübreler → mikro elementlerin alımını %30’a kadar artırır.

  • Bitki analizine göre yapraktan tamamlayıcı uygulama yapılmalı (özellikle Fe–Zn–S–Mg).

İlaç Önerileri