Bilgi Bankası

Kök ve Kök Boğazı Çürüklüğü (Rhizoctonia solani Pythium spp. Fusarium spp.)

Aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisinde kök ve kök boğazı çürüklüğü; özellikle çimlenme ve erken fide dönemlerinde görülen, kök gelişimini engelleyen ve bitkinin su–besin alımını sınırlayan en önemli toprak kaynaklı fungal hastalıklardan biridir. Etmenler genellikle Rhizoctonia solani, Pythium spp. ve Fusarium spp. olup, çoğu zaman kompleks enfeksiyon şeklinde birlikte bulunurlar.

1. Hastalık Etmeni ve Biyolojisi

Etmen Biyolojik Özellik Uygun Koşullar
Rhizoctonia solani Toprakta uzun süre hayatta kalabilen sklerotlar oluşturur. 25–30 °C sıcaklık, yüksek toprak nemi.
Pythium spp. Zoospor oluşturarak suda kolay yayılır; genellikle çimlenme öncesi çürüklük yapar. Soğuk ve suya doygun topraklar (15–25 °C).
Fusarium spp. Ksilem dokularına girerek iletim demetlerinde kahverengileşmeye yol açar. 20–28 °C sıcaklık, stresli koşullar (susuzluk, tuzluluk).

2. Belirtiler ve Tanılama Kriterleri
Dönem Belirti Açıklama
Çimlenme Öncesi Tohum çürümesi, çıkış kaybı Pythium kaynaklı genellikle düşük sıcaklıkta görülür.
Fide Dönemi Kök boğazında kararma, incelme, bitkinin devrilmesi Rhizoctonia ve Fusarium etkili olur.
Gelişme Dönemi Kök kabuklarında çatlama, iletim demetlerinde kahverengileşme Fusarium ağırlıklı enfeksiyonlar.
İleri Evre Bitki solması, bodurluk ve erken kuruma Su ve besin taşınmasının engellenmesi sonucu.

3. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • Ağır, su tutan, drenajı zayıf topraklar.

  • Aşırı azotlu gübreleme ve sık ekim.

  • Yüksek toprak nemi + ılık sıcaklıklar.

  • Toprakta organik artıkların (önceki bitki kalıntıları) fazlalığı.

  • Dengesiz mikrobiyal popülasyon (yararlı bakterilerin azlığı).

4. Kültürel Mücadele Önlemleri

Önlem Açıklama
Ekim Nöbeti (Rotasyon) Baklagiller veya buğdaygil dışı bitkilerle en az 3 yıllık rotasyon yapılmalı.
Tohum Sağlığı ve Sertifikalı Tohum Kullanımı Hastalık taşımayan, sağlıklı tohumlar tercih edilmeli.
Toprak Hazırlığı ve Drenaj Fazla suyun birikmesini önleyecek şekilde tarla eğimi ve kanallar düzenlenmeli.
Uygun Ekim Sıklığı Bitkiler arasında hava sirkülasyonu sağlanmalı.
Bitki Artıklarının İmhası Enfekte bitki kalıntıları tarladan uzaklaştırılmalı veya derince sürülmeli.
Toprak Solarizasyonu Yaz aylarında 4–6 hafta şeffaf plastik örtüyle toprak ısısı artırılabilir.

5. Kimyasal Mücadele (Tohum veya Toprak Uygulaması)
Etken Madde Kullanım Şekli FRAC Kodu Etki Mekanizması
Fludioxonil Tohum ilaçlaması (2–3 mL/kg) 12 Hücre zarının yapısını bozar.
Metalaxyl-M Tohum veya damla sulama ile 4 RNA polimeraz inhibitörü (Pythium’a etkili).
Thiram Tohum koruyucu olarak M3 Koruyucu yüzey etkisi.
Prothioconazole + Tebuconazole Ekim öncesi tohum kaplama 3 Sterol biyosentez inhibitörü.
Trifloxystrobin Erken fide dönemi toprak spreyi 11 Mitokondriyal solunumu durdurur.

6. Biyolojik Mücadele ve Biyoteknolojik Yaklaşımlar
Ajan Etki Mekanizması
Trichoderma harzianum Antagonist etki, miselyum rekabeti ve enzimatik lizis.
Bacillus subtilis / B. amyloliquefaciens Antibiyotik ve siderofor üretimiyle patojen baskısı.
Pseudomonas fluorescens Rizobakteriyel kolonizasyon ve indüklenmiş direnç (ISR) oluşturur.
Mycorrhiza uygulamaları Bitki kök sistemini güçlendirir, su ve besin alımını artırır.

7. Entegre Yönetim Önerileri

  • Tohumluklar fungisit + biyolojik ajan kombinasyonu ile kaplanmalıdır.

  • Toprak mikrobiyal aktivitesi düzenli analiz edilmelidir.

  • Nem sensörleri ile sulama kontrolü yapılmalı, su fazlası engellenmelidir.

  • pH 6–7 aralığında optimum kök gelişimi sağlanmalıdır.

  • Enfeksiyon görülen alanlarda ekim nöbeti ve biyofungus uygulaması birlikte yürütülmelidir.

İlaç Önerileri