Bilgi Bankası

Solgunluk ve Vasküler Çürüklük (Verticillium dahliae Fusarium oxysporum)

Aspir bitkisinde solgunluk ve vasküler çürüklük hastalıkları, iletim demetlerini tıkayan toprak kaynaklı fungal patojenler tarafından oluşturulur. Özellikle Verticillium dahliae ve Fusarium oxysporum etmenleri, bitkinin köklerinden ksileme girerek su ve besin taşınımını engeller. Bu hastalıklar genellikle çiçeklenme ve olgunlaşma dönemlerinde belirgin hale gelir ve ciddi verim kayıplarına neden olur.

1. Hastalık Etmeni ve Biyolojisi

Etmen Özellik Uygun Koşullar
Verticillium dahliae Toprakta mikrosklerotlar şeklinde 10 yıla kadar canlı kalabilir. 20–25 °C, orta nemli, iyi havalanmayan topraklar.
Fusarium oxysporum f. sp. carthami Ksilem dokusuna girer, toksin salgılar ve damar tıkanıklığına yol açar. 25–30 °C, alkali pH’lı veya organik maddece zengin topraklar.

2. Belirtiler ve Tanılama Kriterleri
Dönem Belirti Açıklama
Erken Dönem (Vejetatif) Alt yapraklarda sararma ve hafif solgunluk. Ksilem iletiminde bozulma başlar.
Gelişme Dönemi Yapraklarda tek taraflı solgunluk ve damar arası sararma. Verticillium enfeksiyonu tipik belirtisidir.
İleri Dönem Tüm bitkide kalıcı solma, iletim demetlerinde kahverengileşme. Fusarium toksin etkisiyle bitki ölür.
Kök Kesitinde Kahverengi damar halkaları. Mikroskop altında mantar miselleri görülür.

3. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • Uzun süre aynı tarlada aspir veya pamuk ekimi (monokültür).

  • Yüksek toprak sıcaklığı (25–30 °C).

  • Ağır ve drenajı zayıf topraklar.

  • Yüksek organik madde içeriği (fungal popülasyonu destekler).

  • Bitki stresi (susuzluk, tuzluluk, besin dengesizliği).

4. Kültürel Mücadele Önlemleri

Önlem Uygulama
Ekim Nöbeti Baklagiller veya buğdaygil dışı bitkilerle 3–4 yıl ara verilmelidir.
Toprak Solarizasyonu 40–45 gün şeffaf plastik örtüyle toprak ısısı 45–50 °C’ye çıkarılarak mikrosklerotlar öldürülür.
Drenaj İyileştirme Su birikimi engellenmeli, taban suyu düşürülmelidir.
Sağlıklı Tohum Kullanımı Tohumlar hastalık taşımamalıdır.
Bitki Artıklarının İmhası Enfekte bitkiler tarladan uzaklaştırılmalıdır.

5. Kimyasal ve Biyolojik Mücadele
Uygulama Etken Madde FRAC Kodu Açıklama
Tohum İlaçlaması Fludioxonil, Thiram, Metalaxyl-M 12, M3, 4 Tohum kaynaklı bulaşmayı önler.
Toprak Fumigasyonu (Nadir) Dazomet veya metam-sodyum 8A Derin köklü fungal inokulumları azaltır.
Biyolojik Mücadele Trichoderma harzianum, Bacillus subtilis, Pseudomonas fluorescens — Antagonist mikroorganizmalar patojen popülasyonunu baskılar.

6. Dirençli Çeşit Kullanımı

  • Bazı aspir hatları Fusarium solgunluğuna karşı orta düzey dayanıklılık göstermektedir.

  • Yerel ıslah çalışmalarıyla geliştirilen “Balcı” ve “Yenice” çeşitleri nispeten toleranslıdır.

  • Ekim öncesi yerel adaptasyon ve toprak testi yapılmalıdır.

7. Entegre Yönetim Önerileri

  1. Tohumlar fungisit + biyokontrol ajanı (Trichoderma veya Bacillus) ile kaplanmalıdır.

  2. Ekimden önce toprak nemi optimum düzeyde olmalı.

  3. Aşırı azotlu gübreleme kaçınılmalıdır.

  4. Sensör tabanlı nem takibi ile fazla sulama engellenmelidir.

  5. Hasat sonrası bitki artıkları yakılmamalı, derince sürülmelidir.

  6. Tarla, biyolojik dengeyi koruyan rotasyon sistemiyle yönetilmelidir.

8. Ekonomik Önemi

  • Enfekte tarlalarda %30–70 oranında verim kaybı olabilir.

  • Tohumlarda yağ oranı ve kalite düşüşü görülür.

  • Ağır enfeksiyonlarda tam bitki ölümü nedeniyle sıra boşlukları oluşur.

İlaç Önerileri