Aspirde pas hastalığı, özellikle sıcak ve nemli bölgelerde görülen önemli bir fungal yaprak hastalığıdır. Etmen Puccinia carthami, yaprak, sap ve bazen kapsüllerde turuncu–kahverengi pas yastıkçıkları (uredinial pustüller) oluşturarak bitkinin fotosentez kapasitesini düşürür ve verim kayıplarına (%20–50) yol açabilir.
1. Hastalık Etmeni ve Biyolojisi
Özellik
Açıklama
Etmen
Puccinia carthami (Basidiomycota: Pucciniales)
Yaşam Döngüsü
Makrosiklik (5 spor evresi) veya mikrosiklik formda gelişir. Urediniosporlar rüzgarla taşınır.
Konukçu
Aspir dışında doğal konukçusu çok sınırlıdır (çoğunlukla spesifik).
Uygun Koşullar
18–25 °C sıcaklık, %90 üzeri nem, uzun süreli yaprak ıslaklığı.
2. Belirtiler ve Tanılama Kriterleri
Doku
Belirti
Açıklama
Yapraklar
Turuncu veya pas rengi kabarcık şeklinde lekeler.
Genellikle alt yüzeyde başlar, sonra üst yüzeye geçer.
Gövde
Uzunlamasına turuncu çizgiler veya kabarcıklar.
İleri evrede doku kuruması ve çatlama görülür.
Kapsül
Ağır enfeksiyonlarda kapsül yüzeyinde de pas lekeleri oluşabilir.
Tohum kalitesi düşer.
İleri Evre
Yaprak erken kurur, fotosentez durur.
Bitki zayıflar, tohum dolumu azalır.
3. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri
Yüksek hava nemi (%90 üzeri) ve ılık sıcaklıklar (20–25 °C)
Yağmurlama sulama veya uzun süreli çiğ tutma
Yoğun ekim ve hava sirkülasyonunun azlığı
Yabancı ot ve gönüllü bitki varlığı (inokulum kaynağı)
Aynı arazide ardışık aspir ekimi (monokültür)
4. Kültürel Mücadele Önlemleri
Önlem
Açıklama
Ekim Nöbeti
3 yıl boyunca aspir veya ayçiçeği ekilmemeli.
Hava Sirkülasyonu Sağlama
Bitkiler arası mesafe artırılmalı, sık ekimden kaçınılmalı.
Sulama Yönetimi
Yağmurlama yerine damla sulama tercih edilmeli.
Hastalıklı Artıkların İmhası
Enfekte yaprak ve bitki kalıntıları tarladan uzaklaştırılmalı.
Dayanıklı Çeşit Seçimi
Yerel olarak test edilmiş pas toleranslı aspir çeşitleri tercih edilmeli.
